#میژووی_کوردستان
میژوویی کوردستان
گوندێکی ژێرزەمینیی کوردی کە مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ سەردەمی پێش لافاو، نزیکەی بیست هەزار ساڵ لەمەوبەر، دۆزرایەوە
.
شوێنەوارناسەکان پشتڕاستیان کردەوە کە ئەو گوندە کوردەوارییە لە ئەشکەوتێکدا لە چیای زاگرۆس دروستکراوە کە دەکەوێتە ڕۆژئاوای ئێرانەوە کە ڕۆژهەلاتی کوردستانی داگیرکردووە. شوێنەوارناسێک پێی وایە ئەو گوندە لەژێر زەویدا دروستکراوە بەهۆی سەختی کەشوهەوای ئەو زەوییە، کە پلەکانی گەرما لەڕادەبەدەر بەرزن. ئەمەش خەڵکی کوردستانی ناچار کرد لەژێر زەویدا بژین بۆ ئەوەی لە پلەی گەرمی کوشندە ڕزگاریان بێت. باخچە هەبوون کە تیشکی خۆریان لە دەرگایەکی سەقفی ئەشکەوتەکەوە دەکێشا، کانییەکی ئاویش هەبوون کە دانیشتووان و ڕووەکەکانی ناو ئەشکەوتەکە لێی دەخۆنەوە. زاناکان ڕایانگەیاندووە کە شارەکە گەشەسەندنی زۆری هەبووە، هەروەها ئەشکەوتەکە بە بەکارهێنانی ئامێری زۆر پێشکەوتوو گەورە کراوە، کە هەندێک باڵەخانەیان لەناو بەردەکاندا هەڵکەندووە، لەکاتێکدا هەندێکی تریش لە بەردی بڕاو لە دیوارەکان دروستکراون. کارخان توێژەری شوێنەواری ئاماژەی بەوەدا کە دۆزینەوەی ئەم گوندە گەنجینەیەکی بێهاوتای کوردە، ئەمەش دەرخەری ڕادەی گەشەسەندنی شارستانیەتی کۆنی کوردە. سەبارەت بە نووسینی کوردی لەناو ئەشکەوتەکەدا، مشتومڕێکی زۆری لای زانایان لێکەوتەوە، بەو پێیەی نووسینەکە بەسەر دوو بەشدا دابەشکراوە: هیرۆگلیفی و وێنەیی. بەشەکەی تریش نووسینی وشەیی یە، ئاماژەیە بۆ ئەوەی کە گوندەکە بۆ ماوەیەکی زۆر درێژ دانیشتوو بووە تا پلەی گەرمای سەر ڕووی زەوی دابەزی و نزیک بووەتەوە لە ئاسایی. دوای ئەوە گوندەکە جێهێڵرا. نووسینی ڕستەیی جیاوازییەکی زۆری لەگەڵ نووسینی کوردیی مۆدێرن هەیە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئەوەی کورد بە درێژایی هەزاران ساڵ لە دۆخێکی گەشەسەندنی گەورە و بەردەوامدا بووە. کۆری میشیک زانای شوێنەوارناس دەڵێت، پیتە کوردیەکان جارێکی دیکە دەیسەلمێنن کە ڕێنووسی عەرەبی لە زمانی کوردییەوە وەرگیراوە، تەنانەت ئەگەر جیاوازییەکی کەمیش لە نووسیندا هەبێت. ئەمەش لە لایەن توێژەری شوێنەواری دینۆ شارۆشەوە پشتڕاستکرایەوە، کە دەڵێت زۆربەی زمانەکانی ڕۆژهەڵات لە زمانی کوردییەوە وەرگیراون. ئەمەش بە لێکچوونی گەورەی زمانی قورئان پێش خاڵبەندی و نووسینی کوردیش پشتڕاست دەکرێتەوە. زانایان پێیان وایە ڕەنگە گوندی دیکەی کوردی لە هەمان سەردەمدا هەبووبێت و تا ئێستاش لێکۆڵینەوەکان بەردەوامن. زانا سێکۆ بیسان باسی لەوە کرد کە هەموو ڕۆژێک شارستانیەتێکی نوێی کوردی دەدۆزینەوە کە جیهان تووشی سەرسوڕمان دەکات و پرۆفیسۆر گیری کارانیش هەمان شت پشتڕاست کردەوە.
سەعاتەی کە پێی دەوترێت "کاتژمێری دەستی سۆمەری" کە زۆرجار لە پەیکەرە کۆنەکانی سۆمەریدا دەبینرێت، بووەتە جێی مشتومڕ لەنێو ئارەزومەندان و توێژەران. ئەم شتە بازنەییانەی کە لە هونەری سۆمەریدا لەسەر مەچەکی فیگەرەکان دەپۆشرێن، تیۆری کێوییان لێکەوتەوە، لە تەکنەلۆژیای کۆنەوە تا شوێنەوارە دەرەوەی زەوی. بەڵام شارەزایانی مێژوو و شوێنەوارناسی میزۆپۆتامیا ڕوونکردنەوەیەکی بنەڕەتیتر پێشکەش دەکەن.
ئێستا وا تێدەگەین کە "کاتژمێری دەست" نوێنەرایەتی ملوانکەیەکی ڕازاوە یان قۆڵبەست دەکات. ئەم جۆرە شتانە لە کولتوری سۆمەریدا باو بوون، کە هێمای پێگە، سامان، یان نیعمەتی خودایی بوون. زۆرجار نەخشە ئاڵۆزەکان خوداوەندەکان یان کەسانی پلە باڵایان نیشان دەدا کە بەم ئیکسسواراتانە ڕازاوەتەوە، جەختیان لەسەر گرنگی کۆمەڵایەتی یان خودایی ئەوان دەکردەوە.
ئەم ڕوونکردنەوە نەک هەر ئەوەی پێی دەوترێت "کاتژمێری دەستی" لادەبات بەڵکو تێگەیشتنمان لە کولتوری سۆمەری دەوڵەمەندتر دەکات و گرنگی لێکدانەوەی شوێنەوارە مێژووییەکان لە چاویلکەی سەردەمەکەیانەوە بیرمان دەخاتەوە.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر