بەشداری خۆشکی ئازیزو خۆشەویستم مەریم فەتحی لە بەرنامەی راۆیژ لە نەورۆز تیڤی سەربارەت بە پیشیل کاریەکان دژ بە مافی ژنان لە رۆژهەلاتی ناوەراستدا بە تایبەتی ژنانی کورد بە گەشتی و زەلم و زۆرەکانی رژیمی داگیر کری ئیران دژ بە ژنانی ئەو وەلاتە بەتابیەتی ژنانی کورد لە رۆژهەلاتی کوردستان دا.
بەرنامەی راۆیژ سی بەشە ١ سەبارەت بە مافی ژنان بە بەشداری خۆشکی ئازیزم مەریم فەتحی ٢ سەبارەت وە روداوەکەی شینای رۆژهەلاتی کوردستان ٣ سەبارەت وە ئاژانس ئەتومی و ئیران
ژن چۆن بوو به کۆیله؟
ــــــــــــــــ
له نێو ئه‌و توێژانه‌ی که له‌م هه‌لومه‌رجه ناله‌باره‌دا ده‌ژین، بارودۆخی ژنان، منداڵان و به‌ساڵاچوان زۆر ناخۆشتره. ژن که له سه‌ره‌تای پێکهاتنی سیستمی هیرارشلیکه‌وه تا به ئێستا، به هۆی ناوشیاربوونی له ژێر هه‌وه‌س و مه‌یلی تێرنه‌بوو و فشار و ده‌سه‌ڵاتی پیاودا به کوڵ ده‌گری، له سیستمی سه‌رمایه‌دارییدا زنجیری زیاتری له ده‌ور ده‌به‌سترێ. ژن بونه‌وه‌رێ
ــــــــــــــــ
له نێو ئه‌و توێژانه‌ی که له‌م هه‌لومه‌رجه ناله‌باره‌دا ده‌ژین، بارودۆخی ژنان، منداڵان و به‌ساڵاچوان زۆر ناخۆشتره. ژن که له سه‌ره‌تای پێکهاتنی سیستمی هیرارشلیکه‌وه تا به ئێستا، به هۆی ناوشیاربوونی له ژێر هه‌وه‌س و مه‌یلی تێرنه‌بوو و فشار و ده‌سه‌ڵاتی پیاودا به کوڵ ده‌گری، له سیستمی سه‌رمایه‌دارییدا زنجیری زیاتری له ده‌ور ده‌به‌سترێ. ژن بونه‌وه‌رێ
که که پیاو زیاترین درۆی له‌گه‌ڵ کردووه. ده‌لێن ته‌نانه‌ت فرۆید که لێکۆڵینه‌وه‌ی زۆری سه‌باره‌ت به ره‌گه‌ز هه‌یه له کاتی مردندا کوتبووبووی: ژن! که‌چی؟ ئه‌مه بارودۆخێکی ئاسایی نییه. ئه‌مه هه‌لومه‌رجێکی سامناکه. که ئیدئۆلۆژیی پیاوسالاری به دژی ژن داهێنراوه. پیاوێک که نایه‌وێ ژن بناسێت، بۆ شاردنه‌وه‌ی ئه‌م هه‌لومه‌رجه ئه‌ده‌بیاتی درۆزنانه‌ی ئه‌وین که یه‌کێکه له چه‌که گرینگه‌کانی ئه‌و، به‌کار دێنێ. بۆ پیاوی ده‌سه‌ڵاتدار ئه‌وین بۆ شاردنه‌وه‌ی درۆکان، بێ رێزی شاراوه، ناوشیاری و سه‌رکوت به‌کاردێنێ. ژن به راده‌یه‌ک له لایه‌نه مادی و مه‌عنه‌وه‌ییه‌کانی ژیان دابڕێندراوه که له به‌رامبه‌ر راده‌ی قبوڵکردن و به‌ره‌وادانانی هه‌ر قسه‌یه‌کی سوک و چروک و هێرشه‌کانی پیاو بێده‌سه‌ڵاته.
من بۆخۆم سه‌رم سووڕماوه که ژن چۆن ده‌توانێ له ژێر ده‌سه‌ڵات سیستمی پێشکه‌وتنه‌کانی له‌مجۆره به‌رگه بگرێ. به‌ڵام ده‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێم: کاتێ قه‌ساب حه‌یوان بۆ سه‌ربڕین ده‌با، حه‌یوانه‌که به‌وه ده‌زانێ که سه‌ری ده‌بڕن و له ترسانه ده‌له‌رزێ. هه‌ڵسوکه‌وتی ژن له به‌رامبه‌ر پیاودا بۆ من وه‌بیرهێنه‌ره‌وه‌ی ئه‌و دیمه‌نه‌یه. ئه‌گه‌ر ژن له به‌رامبه‌ر پیاودا نه‌له‌رزێ، پیاو ئارام نابێته‌وه. ئه‌مه یه‌که‌م مه‌رجی ده‌سه‌ڵاتدارییه. قه‌ساب جارێک ده‌یباته‌وه، بۆ هه‌میشه ده‌یباته‌وه. ئه‌مه راستییه‌که که ده‌بێ ریسوا بکرێ. شاردنه‌وه‌ی ئه‌مه به هۆی گۆرانییه‌کانی ئه‌وین، هه‌ڵسوکه‌وتێکه سوک و چروکانه. له ژێر ناوی شارستانیه‌ت، بێبایه‌خترین زاراوه‌کان سه‌باره‌ت به ئه‌وین به‌کار ده‌بردرێن. ئه‌و شته‌ی که پیاو هیچ کات نه‌یتوانیوه و نه‌یویستووه که تێیدا سه‌رکه‌وتوو بێ، ئه‌وه‌یه که به پێی سروشتی ژن له‌گه‌لی بجوڵێته‌وه. ئه‌گه‌ر پیاوێکی ئه‌وتۆ په‌یدا بێ من ئه‌و وه‌کو پاڵه‌وانێکی راسته‌قینه هه‌لده‌سه‌نگێنم. گرفت له‌سه‌ر لاوازی جه‌سته‌یی و جیاوازیی بیۆلۆژیکی نییه. به‌ڵکو به هۆی دانانی ژن وه‌کو شتێکی پۆلینبه‌دنیکراو له دوایین ریز، له لایه‌ن کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تخوازی هیرارشیه‌وه‌یه. گرفتی ژن به هۆی تایبه‌تمه‌نییه‌کانی بارودۆخی هه‌رمان و سه‌قامگیری ئه‌و له کۆمه‌لگادا بۆته بنچینه‌ییترین گرفتی کۆمه‌لگا. سه‌رنجی دره‌نگ و به‌رته‌سکی کۆمه‌لناسی به‌م پرسه په‌یوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆی له‌گه‌ڵ قۆناغی قه‌یرانی کاپیتالیزمدا هه‌یه.
له هه‌لومه‌رجێکدا که بارودۆخی هه‌ر شتێک روون ده‌بێته‌وه، وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێ که دیارده‌ی ژنیش به هه‌موو لایه‌نه‌کانییه‌وه ورده ورده خۆی ده‌رده‌خا. لێکدرانی توخمه‌کانی داگیرکه‌ر - سه‌رکوت به دیارده‌ی ژنه‌وه له لایه‌ن سیستمی کاپیتالیسی واده‌خوازێ که هه‌لومه‌رجه‌که به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوانتر، لێکبدرێته‌وه. ژن به به‌نرخترین کاڵا دانراوه. هیچ سیستمێک هه‌تا ئه‌م راده‌یه ژنی نه‌کردۆته کاڵا. کۆیله‌بوونی ژن که به‌شێک له کۆیله‌بوونی چاخه سه‌ره‌تاییه‌کان و سه‌ده‌کانی ناڤینه، له روانگه‌ی ئه‌م سیستمه‌وه هیچ جیاوازییه‌کی له‌گه‌ڵ کڵفه‌تێک نیه. کۆیله‌بوون و کاڵابوون ته‌نیا تایبه‌ت به ژن نییه. به‌ڵکو حه‌ره‌مسه‌رای پیاوانیش هه‌بوون. ته‌نانه‌ت ئه‌و پیاوانه‌ش هه‌بوون که یه‌خته ده‌کران. پیاوانی سۆزانیش هه‌بوو. له روانگه‌ی ره‌گه‌زیی سیستمه‌وه گه‌وره‌ترین گۆڕانکارییه‌ک، له لایه‌ن کاپیتالیزمه‌وه ئه‌نجام ده‌درێ. هیچ ئه‌ندامێک نییه که نه‌کرابێت به کاڵا. ئه‌م کاره به که‌ڵکوه‌رگرتن له ئه‌ده‌بیات، رۆمان و ورده‌کارییه هونه‌رییه‌کان ئه‌نجام ده‌دا. به‌ڵام کارایی سه‌ره‌کیی ئه‌م هونه‌ره ئه‌وه‌یه که به‌شی مه‌زنی قبوڵنه‌کرانی بارگرانیی سیستم ده‌خاته سه‌رشانی ژن. ئه‌گه‌رچی بۆ هه‌ر کارێک هه‌قده‌ستێک وه‌به‌رچاو ده‌گرێت به‌ڵام زگپڕبوون، گه‌وره‌کردنی منداڵ و هه‌موو کاره‌کانی ناوماڵ به بێ هه‌قده‌سته. کۆیله‌بوون له به‌رامبه‌ر کرده‌ی سێکسی پیاوانیش بێ هه‌قده‌سته. له زۆربه‌ی ماڵه شه‌خسییه‌کاندا ته‌نانه‌ت به راده‌ی ئه‌و هه‌قده‌سته‌ی که له سۆزانیخانه‌کاندا ده‌یده‌ن به ژن، بایه‌خ بۆ ژن دانانێن.
سه‌رچاوه:
ئه‌م ده‌قه له کتێبی به‌رگریی له گه‌ل - به‌رهه‌می "عه‌بدوڵلا ئوجالان" وه‌رگیراوه. عه‌بدوڵڵا ئوجالان خه‌باتکار، فیلسوف و رێبه‌ری سیاسی گه‌لی کورده که زیاتر له ١٤ ساڵه له ژووری تاکه‌که‌سیی زیندانی دوڕگه‌ی ئیمرالی له تورکیا، ده‌ستبه‌سه‌ره.
بۆ وه‌رگرتنی به‌رهه‌مه‌کانی و کتێبه‌کانی دیکه‌ی ئه‌م نوسه‌ره ده‌توانن په‌یوه‌ندیی به منه‌وه بکه‌ن:
من بۆخۆم سه‌رم سووڕماوه که ژن چۆن ده‌توانێ له ژێر ده‌سه‌ڵات سیستمی پێشکه‌وتنه‌کانی له‌مجۆره به‌رگه بگرێ. به‌ڵام ده‌بێ ئه‌وه‌ش بڵێم: کاتێ قه‌ساب حه‌یوان بۆ سه‌ربڕین ده‌با، حه‌یوانه‌که به‌وه ده‌زانێ که سه‌ری ده‌بڕن و له ترسانه ده‌له‌رزێ. هه‌ڵسوکه‌وتی ژن له به‌رامبه‌ر پیاودا بۆ من وه‌بیرهێنه‌ره‌وه‌ی ئه‌و دیمه‌نه‌یه. ئه‌گه‌ر ژن له به‌رامبه‌ر پیاودا نه‌له‌رزێ، پیاو ئارام نابێته‌وه. ئه‌مه یه‌که‌م مه‌رجی ده‌سه‌ڵاتدارییه. قه‌ساب جارێک ده‌یباته‌وه، بۆ هه‌میشه ده‌یباته‌وه. ئه‌مه راستییه‌که که ده‌بێ ریسوا بکرێ. شاردنه‌وه‌ی ئه‌مه به هۆی گۆرانییه‌کانی ئه‌وین، هه‌ڵسوکه‌وتێکه سوک و چروکانه. له ژێر ناوی شارستانیه‌ت، بێبایه‌خترین زاراوه‌کان سه‌باره‌ت به ئه‌وین به‌کار ده‌بردرێن. ئه‌و شته‌ی که پیاو هیچ کات نه‌یتوانیوه و نه‌یویستووه که تێیدا سه‌رکه‌وتوو بێ، ئه‌وه‌یه که به پێی سروشتی ژن له‌گه‌لی بجوڵێته‌وه. ئه‌گه‌ر پیاوێکی ئه‌وتۆ په‌یدا بێ من ئه‌و وه‌کو پاڵه‌وانێکی راسته‌قینه هه‌لده‌سه‌نگێنم. گرفت له‌سه‌ر لاوازی جه‌سته‌یی و جیاوازیی بیۆلۆژیکی نییه. به‌ڵکو به هۆی دانانی ژن وه‌کو شتێکی پۆلینبه‌دنیکراو له دوایین ریز، له لایه‌ن کۆمه‌ڵگای ده‌وڵه‌تخوازی هیرارشیه‌وه‌یه. گرفتی ژن به هۆی تایبه‌تمه‌نییه‌کانی بارودۆخی هه‌رمان و سه‌قامگیری ئه‌و له کۆمه‌لگادا بۆته بنچینه‌ییترین گرفتی کۆمه‌لگا. سه‌رنجی دره‌نگ و به‌رته‌سکی کۆمه‌لناسی به‌م پرسه په‌یوه‌ندییه‌کی راسته‌وخۆی له‌گه‌ڵ قۆناغی قه‌یرانی کاپیتالیزمدا هه‌یه.
له هه‌لومه‌رجێکدا که بارودۆخی هه‌ر شتێک روون ده‌بێته‌وه، وا چاوه‌ڕوان ده‌کرێ که دیارده‌ی ژنیش به هه‌موو لایه‌نه‌کانییه‌وه ورده ورده خۆی ده‌رده‌خا. لێکدرانی توخمه‌کانی داگیرکه‌ر - سه‌رکوت به دیارده‌ی ژنه‌وه له لایه‌ن سیستمی کاپیتالیسی واده‌خوازێ که هه‌لومه‌رجه‌که به شێوه‌یه‌کی به‌رفراوانتر، لێکبدرێته‌وه. ژن به به‌نرخترین کاڵا دانراوه. هیچ سیستمێک هه‌تا ئه‌م راده‌یه ژنی نه‌کردۆته کاڵا. کۆیله‌بوونی ژن که به‌شێک له کۆیله‌بوونی چاخه سه‌ره‌تاییه‌کان و سه‌ده‌کانی ناڤینه، له روانگه‌ی ئه‌م سیستمه‌وه هیچ جیاوازییه‌کی له‌گه‌ڵ کڵفه‌تێک نیه. کۆیله‌بوون و کاڵابوون ته‌نیا تایبه‌ت به ژن نییه. به‌ڵکو حه‌ره‌مسه‌رای پیاوانیش هه‌بوون. ته‌نانه‌ت ئه‌و پیاوانه‌ش هه‌بوون که یه‌خته ده‌کران. پیاوانی سۆزانیش هه‌بوو. له روانگه‌ی ره‌گه‌زیی سیستمه‌وه گه‌وره‌ترین گۆڕانکارییه‌ک، له لایه‌ن کاپیتالیزمه‌وه ئه‌نجام ده‌درێ. هیچ ئه‌ندامێک نییه که نه‌کرابێت به کاڵا. ئه‌م کاره به که‌ڵکوه‌رگرتن له ئه‌ده‌بیات، رۆمان و ورده‌کارییه هونه‌رییه‌کان ئه‌نجام ده‌دا. به‌ڵام کارایی سه‌ره‌کیی ئه‌م هونه‌ره ئه‌وه‌یه که به‌شی مه‌زنی قبوڵنه‌کرانی بارگرانیی سیستم ده‌خاته سه‌رشانی ژن. ئه‌گه‌رچی بۆ هه‌ر کارێک هه‌قده‌ستێک وه‌به‌رچاو ده‌گرێت به‌ڵام زگپڕبوون، گه‌وره‌کردنی منداڵ و هه‌موو کاره‌کانی ناوماڵ به بێ هه‌قده‌سته. کۆیله‌بوون له به‌رامبه‌ر کرده‌ی سێکسی پیاوانیش بێ هه‌قده‌سته. له زۆربه‌ی ماڵه شه‌خسییه‌کاندا ته‌نانه‌ت به راده‌ی ئه‌و هه‌قده‌سته‌ی که له سۆزانیخانه‌کاندا ده‌یده‌ن به ژن، بایه‌خ بۆ ژن دانانێن.
سه‌رچاوه:
ئه‌م ده‌قه له کتێبی به‌رگریی له گه‌ل - به‌رهه‌می "عه‌بدوڵلا ئوجالان" وه‌رگیراوه. عه‌بدوڵڵا ئوجالان خه‌باتکار، فیلسوف و رێبه‌ری سیاسی گه‌لی کورده که زیاتر له ١٤ ساڵه له ژووری تاکه‌که‌سیی زیندانی دوڕگه‌ی ئیمرالی له تورکیا، ده‌ستبه‌سه‌ره.
بۆ وه‌رگرتنی به‌رهه‌مه‌کانی و کتێبه‌کانی دیکه‌ی ئه‌م نوسه‌ره ده‌توانن په‌یوه‌ندیی به منه‌وه بکه‌ن:
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر