یک قهرمان زن، یک زن قهرمان از تبار شیران تاریخ کردستان نامش و نشانش در تاریخ کردستان جاودانه خواهند ماند نامش همچون نور تابنده خورشید بر فراز کوه های سر به فلک کشیده کردستان خواهند درخشید روحش شاد و یادش گرامی باد و راهش پر راهرو باد.

یک قهرمان زن، یک زن قهرمان. سکینه جانسز زنی قهرمان از تبار خورشید و  از تبار شیران تاریخ کردستان  نامش و نشانش در تاریخ کردستان جاودانه خواهند ماند  نامش همچون نور تابنده خورشید بر فراز کوه های سر به فلک کشیده  کردستان خواهند درخشید  روحش شاد و یادش گرامی باد و راهش پر راهرو باد.

سکینه جانسز، متولد سال 1958 در خانواده ای کُرد علوی در منطقه کوهستانی درسیم است.این منطقه در سال 1937 و 1938 شاهد قیام سید رضا درسیمی بود که دولت با استفاده از شدیدترین و خشونت بار ترین شیوه ها آنرا سرکوب نمود. مقامات دولتی ترکیه 

تحمل نام آنجا را نداشته و آنرا به تونجلی تغییر دادند.در

دهه هفتاد میلادی، این منطقه به مرکز مهمی برای کار، فعالیت وحتی مبارزه مسلحانه جنبش چپ تبدیل می شود. سکینه جانسز در چنین فضایی با احساس و درک ظلم و ستم موجود به جنبش چپ و فعالیت های انقلابی روی می آورد و در سال 1971 به جنبش جوانان انقلابی می پیوندد.

سکینە، در دوران جوانی اش در اوایل دهه 1970، در فعالیت های انقلابی شرکت می کند اما این کارخوشایند خانواده سنتی و محافظ کارش نبود. او تصمیم می گیرد به آنکارا برود، جایی که او برای اولین بار با عبدالله اوجالان ملاقات می کند و از نزدیک با ایدەهای او آشنا شده و تصمیم به همکاری اش میگیرد. سکینه در یک مصاحبه، در باره این دوره می گوید: "در واقع من فشار خانواده را قبول نکردم و بر انقلابیگری اصرار داشتم.این دلیلی بود که مجبور شدم خانواده را ترک کرده و به آنکارا بروم".او در آنجا با جنبش کُرد آشنا شده و به فعالیت مشغول می شود، درالعزیز با آپوچی ها، که شامل انقلابی های کُرد و تُرک با رهبری عبدالله اوجالان بود، فعالیتش را ادامه می دهد.کم کم آپوچی ها کمیته هایی درست می کنند و به سازماندهی جوانان می پردازند.جانسز در قالب این کمیته ها در درسیم و مناطق اطراف به سازماندهی مشغول می شود تا اینکه آنها به این نتیجه می رسند که بهتراست در قالب یک حزب به مبارزه ادامه دهند.

سکینه جانسز در 27 نوامبر 1978در نخستین کنگره بنیان گذاری حزب کارگران کردستان (Partiya Karkerên Kurdistanê) مشهور به پ ک ک در روستایی نزدیک دیاربکر همراه “کسیره یلدریم”، تنها دو عضو زنی بودند که در تاسیس این حزب شرکت داشتند. جانسز سپس به العزیز برمی گردد و در سال 1979 همرا جمعی از همراهانش در العزیز به خاطر فعالیت سیاسی دستگیر و روانه زندان می شود.

دوران زندان 
گاردین درباره زندانی شدن جانسز می نویسد “در زمان کودتای نظامی سپتامبر 1980ترکیه، او همراه تعداد زیادی از اعضای پ ک ک زندانی بود و سالهای زیادی را در زندان دیاربکر گذراند. جایی که 34 نفر از زندانیان میان سالهای 1981تا 1989 براثر شکنجه جان خود را از دست دادند و صدها نفر بعد از زندان نیز سالها از شدت جراحات رنج می بردند. بر اساس گفته های اعضای پ ک ک و زندانیان پیشین نحوه رفتار با زندانیان سیاسی یکی از دلایل مهم روی آوردن حزب به رادیکالیزم و مبارزه مسلحانه با دولت ترکیه بود. جانسز در داخل زندان جنبش اعتراضی کُردها در بیرون از زندان را رهبری می کرد”. 

کندال نزان رییس انستیتوی کُرد در پاریس به شبکه خبری فرانس24 می گوید.”زندانهای ترکیه کمپ سپری کردند تعطیلات نیست.خیلی دشوار و سخت است.سکینه جانسز بارها مورد شکنجه قرار گرفت اما او بعنوان کسی که بسیار شجاع بود، مورد تحسین همه زندانیان و حتی زندانبانان بود.”

شیلان سعیدی در مصاحبه ای که با یکی از دوستان سکینه جانسز به اسم"سلما" انجام داده از قول سلما چنین می نویسد. "دهه هفتاد در آنکارا با سکینه آشنا شدم.هردو در قالب گروه خودمان اما در راستای جنبش کردی فعالیت می کردیم . می توانم بگویم ما اولین فعالینی بودیم که فعالیت را به گونه ای حرفه ای آغاز کردیم. این مساله کار و پیشه مان بود".اما کمی بعد هر دو دستگیر شده و در زندان دیاربکر که به"جهنم دیاربکر" مشهور بود، زندانی می شوند.زندانی که در ردبندی مجله تایم، به عنوان یکی از مخوف ترین زندانها در جهان نام برده شده است.زندانی که بیشترین شکنجه در آن بکار گرفته می شود. همان جایی که احمد ترک، گولتن کشاناک نیز در آنجا بشدت شکنجه شده اند و همان جایی که پدر آلتان تان زیر شکنجه جانش را از دست داده است.

سلما ادامه می دهد: "در زندان او را می بردند و بعد بیهوش برگردانده و به کف سلول پرت می کردند.سکینه چون علوی بود او را بیشتر شکنجه می دادند. او برای ما قهرمان بود، حتی برای مایی که "پ ک ک"ایی نبودیم. سینه های او را بریدند، هر دو ی آن را بریدند. او حتی فریاد نکشید.بلکه به صورت"اسد اوکتای"شکنجه گر بی رحم، تُف انداخت. می توانی باور کنی؟ زمانیکه کسی سینه ات را ببرد!"

سلما آهی می کشد و ادامه می دهد "شجاعت زیاد و مقاومت او در مقابله شکنجه ها او را افسانه تبدیل کرد. می توانی تصور کنی این همه سال و این همه شکنجه، نه اسم کسی و نه هیچ اطلاعاتی را لو داد؟ سکینه یکی از بنیان گذاران"پ ک ک" بود و اطلاعات زیادی در اختیار داشت.حتی شکنجه گر ها هم او را تحسین می کردند. او توانایی مقاومت را به ما بخشید. هیچ کداممان نمی خواستیم دست به اسلحه ببریم.مخصوصا سکینه، او همیشه به فکر صلح بود. به مبارزه مسلحانه باور نداشت. اما چکار باید می کردیم؟ منتظر می شدیم تا ما را دوباره دستگیر کرده و در زندان شکنجه دهند؟"

سلما غمگینانه می گوید: "او خیلی مهربان بود. خیلی شیرین و گرم بود. عاشق ادبیات بود.مخصوصا شعر.همیشه یک کتاب به همراه داشت. خیلی روشنفکر بود.می توانست چندین ساعت در مورد یک مساله ای حرف بزند.او یک فرد فوق العاده بود.سکینه عزیز.به اوجالان خیلی نزدیک بود. دست راستش بود.کسانیکه او را کشتند. خواستند پیامی مخصوص برای اوجالان بفرستند. من مطمئن هستم."

در سال 1998 سکینه جانسز در مصاحبه ای با "Kurdistan Report" در ارتباط با این دوره می گویید"مرحله ای خاص و ویژه که مهر خود را بر جنبش آزادی خواه ما زد. دشمن در زندان یک طرح داشت. که به وسیله محکوم کردن و از بین بردن اعضای پ ک ک می خواست حزب را نابود کند. در برابر آن طرح، ما هم مقاومت در زندان را در پیش گرفتیم، مقاومتی که روح واقعی پ ک ک است".

نقش سکینه جانسز در جنبش زنان
سکینه جانسز، یکی ازمهمترین ترین پیشاهنگان جنبش زنان در کُردستان می باشد. بی بی سی در این رابطه می نویسد:"سکینه جانسز یکی از مطرحترین نمادهای حضور زنان در رده های نظامی و سیاسی جنبش کُردها بود.شمار پیکارجویان زن در میان نیروهای پ ک ک در سطح جهان کم نظیر است.این ویژگی پ ک ک را از بیشتر جنبشهای چریکی خاورمیانه متمایز میکند.بسیاری از زنان کُرد این سازمان را وسیله ای برای رسیدن به حقوق خود قلمداد میکنند. زنان در شورای رهبری پ ک ک نقش برجسته ای دارند. در همین حال، در حزب صلح و دموکراسی، که بزرگترین حزب کُرد پارلمان ترکیه است، دستکم 40 درصد اعضای رهبری، باید زن باشند و همیشه یک زن و یک مرد باید رهبری مشترک حزب را در دست داشته باشند."

سکینه جانسز در سال 1991 مدت زندانش به پایان می رسد.بعد از آزادی از زندان خود را به محل کمپ پ ک ک، در دره بقاع لبنان که آنزمان تحت کنترل سوریه بود، می رساند. در آنجا نیز به فعالیت ادامه می دهد.او با شجاعت کم نظیرش در آنجا نیز توجهات را به سوی خود جلب می کند.اسم کُد او"سارا" بود. 

آلیزیا مارکوس در کتابی که درباره پ ک ک نوشته است درباره جانسز می گوید: "او شروع به سازماندهی جنبش زنان در داخل سازمان نمود. در سال 1993 یک سوم از نیروهای پ ک ک زن بودند."

در سال 1993همزمان با به اوج رسیدن قدرت پ ک ک سکینه جانسز موفق می شود شاخه زنان پ ک ک را به اسم" انجمن عالی زنان" Koma Jinen Bılınd (KJB)", ایجاد نماید. بی بی سی در اینباره می نویسد: "یک حزب ویژه زنان هم [داخل پ ک ک]وجود دارد که شاخه نظامی خود را دارد."

"ک ژ ب" شامل یک سازمان چترآسای مخصوص زنان است که سه سازمان دیگر در آن فعال هستند.اتحادیه زنان آزاد[ی ژ آ]، اتحادیه زنان مبارز [ی ژ استار] و حزب آزادی زنان کُردستان[پ آ ژک]. اعتصاب غذای زندانیان سیاسی کُرد در زندانهای ترکیه در سال 2012 که 68روز ادامه داشت، با ابتکار عمل زندانیان سیاسی زن و مخصوصا زندانیان "پ آ ژک" صورت گرفت.

محمد علی ارتاش فعال و روزنامه نگار کُرد به گاردین می گوید: "جانسز از برجسته ترین و مهمترین نماینده گان جنبش زنان کُرد بود. او از حرف زدن مخصوصا زمانیکه مسائل زنان مطرح بود، ابایی نداشت."

وهاب جوشکون استادیار در دانشگاه دجله در دیاربکر به گاردین در این باره می گوید: "سکینه جانسز مشهور است که به اوجالان نزدیک بود.اوجالان در بازجوی هایش در باره او می گوید. جنبش زنان را برای رهایی آنها از فئودالیزم مردها و خلق الگوی قوی از زن آغاز کردیم. بحث های مهمی انجام دادیم.در این رابطه من اسم سکینه"پولات" را به یاد دارم ."اوجالان از لقب "پولات"که در زبان کُردی به معنی فولاد است.برای نامبردن از سکینه استفاده می کند. که اشاره به محکمی و مقاومت این زن می باشد.

دکتر وسترهایم، استاد دانشگاه نروژی که روی زنان در پ ک ک در کوههای قندیل تحقیقات میدانی انجام داده است، میگوید کە"مهمترین انگیزه مشترک زنان برای پیوستن به پ ک ک، ستم عمومی به همه کُردها، چه زن و چه مرد است. مسأله دیگر آزادی و حقوق زنان از قید ستمی است که در مناطق روستایی کُردنشین به زنان میشود، که در این قضیه هم حکومت و هم ساختارهای سنتی خانوادگی نقش دارند." 

چنگیز چاندار از قول "سلیم چوروک کایا"یکی از کادرهایی بنیان گذار پ ک ک که بعد از هشت سال زندان از حزب برید و با اوجالان دشمنی نمود، در نوشته ای درباره جانسز می نویسد:"در کلیه مقاومت های زندان دیاربکر شرکت داشت. با دفاعیه سیصد صفحه ایی اش، نمونه ای از یک زن کُرد است که در تاریخ جاودانه شد.سکینه مانند روزا لوکزامبورگ و ژاندارک، یک قهرمان ملی است".

کندال نزان به شبکه خبری فرانس24 می گوید: "او هیچ گاه ازدواج نکرد، هیچگاه بچه ای نداشت"و ادامه می دهد"در جنبش های انقلابی مردم ازدواج نمی کنند.آنهامی گویند منتظر پیروزی هستیم. مقاومت و مبارزه به زندگیشان تبدیل می شود." 

سکینه جانسز در لبنان، سوریه، فلسطین و کُردستان– سوریه فعالیت نمود و بعداز آن به قندیل می رود.بی بی سی می نویسد "یکی از فرماندهان جنبش چریکی زنان در مناطق کردنشین شمال عراق [قندیل]بود؛ بعدها از کانون توجهات فاصله گرفت و مسوول جنبش زنان پ ک ک در اروپا شد."

جانسز با اوجالان و مراد کارایلان رهبر عملی پ ک ک در حال حاضر، رابطه نزدیکی داشت.او بعد از اینکه مدتی در قندیل می ماند به توصیه کارایلان برای سازماندهی کارهای حزب و شاخه زنان به اروپا می رود و در سال 1998 از فرانسه پناهندگی سیاسی دریافت میکند.

بنابر یکی ازسندهای منتشر شده سفارت آمریکا به تاریخ 7/12/2007 در ویکیلیکس، جانسز و یک عضو دیگر پ ک ک بنام ''رضا آلتون''، دو رابط مالی اصلی پ ک ک در اروپا بوده اند و در کار انتقال''سالانه بیش از ١٠٠-٥٠ میلیون دلار"به این سازمان نقش داشته اند. در این سند چنین آمده است: ''ما باید تلاشهای خود را جهت قطع ارسال منابع مالی از اروپا به مقرهای پ ک ک در شمال عراق، دوچندان کنیم و توجه خود را به شناسایی و ردیابی دو هدف اصلی یعنی رضا آلتون و سکینه جانسز معطوف سازیم.''

در سال 2007 بنابر گزارش اشپیگل در هامبورگ آلمان در راستای فشار بر فعالین کُرد در اروپا دستگیر و دادگاهی اما بعد از آن آزاد می شود.جانسز یکی از مهمترین رهبران پ ک ک در اروپا بود.که در جمع آوری منابع مالی و جنبش زنان فعال بود.در مذاکرات دولت ترکیه در"اسلو" که از سوی رییس وقت"میت" ترکیه"هاکان فیدان" با شاخه اروپایی پ ک ک در سال 2010انجام شد، شرکت داشته است. هرچند مذاکرات شکست خورد اما جانسز، طرفدار ادامه مذاکرات و حل سیاسی مساله کُرد در ترکیه بود.

سکینه جانسز، سرانجام در تارخ 9/1/2013 در دفتر مرکز اطلاع رسانی کُرد در پاریس، به همراه فیدان دوغان و لیلا شیلمز، با شلیک 12گلوله به سر آنها ترور می شوند. بعد از حادثه ترور"فرانسوا اولاند” رییس جمهور فرانسه در گفتگو با رسانه ها گفت"حادثه وحشتناکی بود، متاسفم. من یکی از آن زنان را به خوبی می شناسم. او برای گفتگو در باره کُردها هرچند وقت یکبار پیش ما می آمد."

امید حسینی

منبع: پژواک ایران