تهمورهژهن فره خاس ژهنێد، کاک فهرهیدون خهراو ژهنێد
تهمورهژهن فره خاس ژهنێد، کاک فهرهیدون خهراو ژهنێد!
حشمهت خوسرهوی
جواوێگی دوسانه ئهرای ورده گلهییهیل دوس ئهزیزم کاک" فهرهیدون مرادی".
پێش وهتن:
خوهنهرهێل و ههموزانهێل ئهزیز!
ماوهێگ وهرجه ئیسه بهنده نوویسهر ئی مهتڵهوه، چهن تهفرهنج و ورده رهخنهێگی دوسانه سهوارهت وه وهت و وێژێکی کاک" فهرهیدون مرادی" گهرد رادیو کوردی ئهمریکا له سایتهێل یارسانی له دهیشت ولات پهخشهو کردم.
هۆجهت بهنده له نوویسان ئهو باوهته، هوویچ وهخت بێ رێزی و له قاڵب دان ناوبریای نهوی بهڵکهم قهیهرێگ تهفرهنج شهخسی خوهم بی له باوهت چهن بهش وه مۆساحبهگهی بهرێز مرادی.
بهڵی ناشارموهی که ناوبریای چهن دهفه تهڵاش کردویی له رێ تلفن گهرد منا تماس بگرێت، وهلێ وهداخووه له وهر سهرگهرم بینم وه کار مناڵداری و وهزیفهی ترهگ، نهتوێنستم جواو تلیفونهێلی ناوبریاو بیهمووه.
کاک فهرهیدون مرادی له ههفتهی وهرین و له دوو بهش جیا جیا له ژێر ناونیشان" من چهویشم و تهمووره چه ژهنێ" جواو من دایهسووه.
خوهنهرهێل ئهزیز، باوهڕ بکهن ئهگهر وه خاتر چهن چشتێگی ئهڵاجهوی له ناو جواونامهگهی ناوبریای نهویاتا، من ههرگز خوهش نهیاشتم جواوێگ ئهرا دوس کوینه و قهدیمیم بنوویسم.
چهن چشتێگ ههوهجه وه رهوشهنگهری دێرێد و منیچ ناچارم جوواێگ ئهرای ئی برای ئهزیزمانه بنوویسم، وهلێ هومێدوارم دڵی له لیمان نهرهنجێد و جور ههموویشه بکهێتهمان سهر و ئامۆژگاری و نهسیحهتمان بکهێد.
وهرجه گشت چشتێگ توام بوویشم که بهنده نه مینهوان زوانم و سهروه کاتاگۆری ئهکادیمیسیونهێلم. ههرچی یای گرتمه له دوسهکانمووه یای گرتمه و خوهم وه خاڵق هوویچ ویرگهێگ نیهزانم.
با بایمنه سهر قسهکان کاک فهرهیدون و بزانیمن ئی دهفهی چه نویساس:
1
کاک فهرهیدون باس له کوردی خوارین کهێد و خوهی وه قارهمان و یهکمین کهس ئی مهیانه زانێد ، ئهگهر لهواس چیوهس ناوبریای هێمان نهتوێنستیه فهرههنگ لۆغهتێگ له وێنهی
" فهرههنگ باشوور" که دانهرهگهی نوویسهر ناسیای کرماشانی" عهباس جهلیلیانه" بنویسێد؟
گشت کهسێگ خهورداره که ئیمه کوردگهێل خوارین دوچار چیو گیچهڵهێگ هاتیمنهس و چیو سهرگهردانێگ توویشمان هاتیهس.
گشت کهسێگ زانێد که ههر کهسێگ بهش خوهی تهڵاش و کوشش کردیهس که زوان داڵگی ئی بهشه له کوردهێل خوارین یا خوارنگ که خوڵ بیاوان له سهرێ نیشتیهس، نجات بیهیت.
توام یهی جار ترهگ کلک نیشانی بکهم که من هوویچ وهخت ئیجازه وه خوهم نایهم که بوویشم من فڵانه ساڵ له فڵانه شون یهکمین نهفهر بیم که بنهڕهت کوردی خوارین دانام و له فڵانه مهجهله ئیه کردم و ئهوه کردم.
ئیمه له دهیشت وڵات ههرچێگ بکهیمن و نهکهیمن ههمراێ ناوده 5 دهرسهد له کار و شهونخونی روشنویر ، نوویسهر و خاون قهڵهمهێل ناو مهڵوهندمان.
کاک فهرهیدون له بهشێگ له مهتڵهوهگهی لهوا نویساس:
" هه ر ئه و جوور فره که س ئاگاداره، زاراوه ێ کوردی خووارنگ فره موشکڵات دێرێد، له وانه موشکڵ ناوو، موشکڵ نۊسان، موشکڵ لوقه ت سازی، موشکڵ ته له فوز، له گشت زیاتر زاواه ێ کوردی خووارنگ فره تر زووان شێعر بیه س تا نۊسان. هه ر وه ئه و ده لیله کا حشمه ت فره تر وه ته له فوز سوورانی کووشش که ێد کوردی خووارنگ بنۊسێد. له وانه له جێ رووشن نۊساس" رۆشن" و فره که له مه ێتر.. ناووبریاگ باس چه وو پێکه فتن که ێ، له جێ کوفتگوو!
کاک فهرهیدون رهخنه گرتیهس که بهنده وه تهلهفۆز سۆرانی نویسامهس و جور نموونهیچ ئشاره کردیهس وه کهلهمهگهێل" رۆشن" و " چهوپێکهفتن".
ناوبریای ئدئا کردیهس که بهنده ئهو دوو کهلهمه وه تهلهفوز سۆرانی نویسامهس.
ئیه جێ داخه که برای ئهزیزم ههمراێ نازانێد ئهو دوو کهلهمه هی خوهمانه و دهلیکلیگ نهێرێد بوویشم سۆرانیه یا وه تهلهفۆز سورانی نویسیاس.
مۆشکڵ کاک فهرهیدون ئهوهسه که خوهێ دهێدن له قهره گشت باوهتێگ بێ ئهوهی شارهزای له لێ داشتووید.
ئیسه با بزانیمن کی وه تهلهفوز سۆرانی نویسێد و کییه که ههمراێ شارهزای زوانهگهی خوهی نیه؟
بهنده ههر ئهو جورهی یهکم جاریچ باس کردم زوانناس نیهم، وهلێ تا ئهڕام بکریهت تهڵاش و کۆشش خوهم کهم که وه کوردی پرچ و پاک بنویسم، تا پهنا بوهم ئهرا کهلامات فارسی دهس پا شکیای.
کاک فهرهیدون ئدئا کهێدن که من تویسا له جێ( رۆشن) که وه قهوڵ خوهێ تهلهفوز سۆرانیه، ( رووشن) بنویسیاتام.
من توام وه دوس ئهزیزم بوویشم که بهنده نهك وه تهلهفوز سۆرانی ، کوردی خوارین نهنویسامهس، بهڵکهم ئهوانه کهلهمهگهێل جێ کهفتگن له ناو کوردی خوارنگن و " فهرههنگ باشوور" توێنید بوود وه ناوبژیکهر له بهین من و کاک فهرهیدون.
له فهرههنگ باشوور لهوا نویسیاس:
(رۆشن) و ههر لهوا کهلهمهی( روشن) یچ هاتگهس که وه باوهڕ کاک عهباس جهلیلیان کهلهمهی( روشن) فرهتر له زوان پههلهوی وه کار چدن. ئیسه دوینیمین که وه پێچهوانهی کاک فهرهیدوون کهلهمهی( رووشن) وجود نهێرێد چیونکه ( وو) کیشیای لهو بهینه بێ ماناس.
ئهرا راسی و دروسی ئهو قسهگهێله بهنده بنوڕنه " فهرههنگ باشوور" سهفهی 356.
کاک فهرهیدون ئراد گرتیهس له نوویسان " چهوپێکهفتن" له جێ گفتگوو.
ئهزنهو کاک فهرهیدون بایهس بزانێد" چهوپێ کهفتن" یا "چاوپێ کهفتن " له کوردی خوارین جێ کهفتیهس و دی مۆڵک ئیمهس، وهلێ کهلهمهی چهوپێکهفتن سهد له سهد وهرانووهر نیه وه " گفتگوو". چهوپێکهفتن هاوشێوهی کهلهمهی" دیدار"ه وهڵی گفتگوو فرهتر گهرد وهت و وێژ یا دیالۆگ گونجیای تره.
گفتگوو ههر چهن وه لایهن نوویسهرهێل باشوور و خوهرههڵات وه کارچدن، وهلێ کهلهمهێگی فارسیه و کاک عهباس جهلیلیان له فهرههنگ باشوور له جێ کهلهمهی( گفتگوو) وهت و وێژ نویساس.
ئهڕا وێنه بنوڕنه سهفهی 232 " فهرههنگ باشوور"!
ئهراچه کاک فهرهیدون بایهس ئهو قهره حهساس بوود وهرانووهر وه کهلهمهێگی سۆرانی؟
ئنسان وهختێگ بتواێد چشتێگ بنویسید بایهس ئهرا ههر جملهێگ کهلهمه مۆناسب و گونجیای وه کار بارێد . پهس بهندهیچ له سایهی سهر فهرههنگ باشووروه هاتمه و ههمان کار کردمهس.
ئیمه ناووت ئهو قهره وهرانووهر وه زاراوهی ماڵ هاوساکانمان حهساس بیمن .
سۆرانی زاراوهیگی دهوڵهمهن کوردییه و ئهگهر جاوربار له جێ فارسی سهقهت له کهلهمهێگی ماڵ هاوساکانمان ئستفاده بکهیمن، کفر الکبیر نیه.
ههر ئهو جورێگه فارسهکان وه زوان عهرهوی و پهشستوی زوانێگ ئهرا خوهیان دروس کردنهس و ناوێ نانهس زوان فارسی.
زوان داڵگی ئیمه فره له فارسی دهوڵهمهنتره، وهلێ وه خاتر فاکتهرهێل جویراوجویر کار له بانێ نهکریاس.
ئهرا ئاگاداری تهمام خوهنهرهێل ئهزیز، کاک فهرهیدون ههمیشه شانازی کهێدن وه دهزگای رۆشنویری" شهفهق" و گۆڤار" گوڵسوو" کوردهێل فهیلی له بهغد،ا وهڵی ئایا قسهی کاک فهرهیدون ئهرا ئهوان چهس که له جێ کهلهمهگهێل فارسی و عهرهوی له سۆرانی قهرز کهن و پلننهی وه سهر کوردی خواریندا. ههمان کار ك ئیمه فره جار له روی ناچاری له کار میدیای ئهنجامی دهیمن؟
ئایا خاستر نیه کاک فهرهیدون له جێ فارس نویسان له ماڵ هاوسهیلی خوهی قهرز بکهێد که هوویچ منهتێگ نانه سهرێ؟
کاک فهرهیدون فره جار شانازی بیهس وه نسیوی که ههم وه فارسی بنویسێد و ههمیچ وه فارسی گهرد رادیوییهیل فارسی موساحبه بکهێد. ئهرا ناوبریای جێ فهخر و شانازییه که وه گشت قیمهتێگ گهرد رادیوییهیل فارسی موساحبه بکهێد . ئهرا ناوبریای رهواس که له وهخت نوویسان وه کوردی خوارین دهیان کهلهمهی" فارسی" وه کار بووهێت، وهلێ ئهرا من تاوانه ئهگهر دوو کهلهمهی سۆرانی له روی ناچاری بخهمه ناو قسهکانم یا نوویسنهکانم، له حالیگدا سۆرانی زاراوهیگی کوردییه؟!
بهنده ساڵ 1985 له ئودوگای رومادی و له ناو چادرهکان وه زاراوهی " سۆرانی" یهکیمن ئهڵف و بێ کوردی یای گرتم، له حاڵێگدا فره وه ئهزیزهێل ئیمه که ئیسه ئدئائ سوپر یارسانی کهن شهرم کردیان که وه کوردی دهرس بخوهنن و له ئهوهزدا کهتاوهێل زهمان ڕهزاشا خوهندیان.
ئیه چشت دیار و روشنێگه که بهنده زیاتر له 20 ساڵه گهرد ئهدهبیات سۆرانی ئاشنام، وهلێ هوویچ وهخت بێ هویهت نهویمهس و له ههر فورسهتێگ ئهرام دهستداویت مهسهڵهی زوان و هویهت بهشێگ بیهس وه کار و خهباتم.
بهنده جور وهزیفهی بان شانم فره جار ههر وهی سۆرانیه وهرگری کردمهس له زوان داڵگیمان و باس له دهرد و ژان مهردمهگهمان کردمهس تا بهشکهم ماڵ هاوسا له دهرد ماڵ هاوسا باخهوهردبووت.
2
با بزانیمن کوردییهگهی خود کاک فهرهیدون چوینه؟
من بێ ئهوهی جور کاک فهرهیدون وه زهربین بکهفه دویای کهم و کهسرییهیل کهسهیڵ ترهگ ، توام چهن ههڵه یا غهڵهت گهپ له نوینسینهگهی خود کاک فهرهیدون ئهرا خوهنهرهێل ئهزیز کلک نیشان بکهم و قهزاوهت ئی کاره بسپارمه دهس خاون قهڵهمهێل کورد خوارین:
ناوبریای ناو مهتڵهوگهی لهوا نویساس:
"
من چه ویشیم و ته مۊره م چه ژه نێ"
ناوبریای له جێ " من چهویشم" نویساس " من چهویشیم"
چهویشیم گهرد کهلهمهی جهم وه کار چدن. ئهرا وێنه:
ئیمه چهویشیم.
کاک فهرهیدون که ئدئای نویسان پرچ و پاک وه کوردی خوارین کهێد له نویسینهگهی دوو بهشیهگهیدا، دهیان گله کهلهمهی فارسی وه کار بردیهس له جێ کوردی خوارین و ههمیش فره کهلهمهی کوردی خوارین وه غهڵهت نویساس:
ئهرا وێنه:
له جێ خوهنهرهێل یا خوهنهرگهێل نویساس:
خونهرگڵ. ئایا خونهرگڵ یانێ چه و کاک فهرهیدون له کوره هاوردیهسهی؟
له جێ " دهیشت کوردستان" نویساس" خارجێ کوردستان"
جێ باسه ئیمه کوردهێل خوارنگ فره وه کهمی له وشه یا حهرف" ی" له ئاخر کهلهمه ئستفاده کهیمن و وهپێچهوانه مۆکریانهێل یا سورانهێل فرهتر لهی حهرفه له ئاخر کهلهمه ئستفاده کهن.
فره له روشنویرهێل ئیمه له جێ خارج له کهلهمهی " دهیشت" ئستفاده کهن و تازه ئی کهلهمه وهی رهنگووه جێ کهفتیهس.
له جێ کهسهێل ترهگ" دیگهران" ئستفاده کردیهس.
له جێ سازکردن یا وهرێوهچین له" برگزاری" ئستفاده کردیهس.
له جێ وهرین یا گوزهیشته له " پێش" ئستفاده کردیهس.
خوهنهرهێل ئهزیز، ئهگهر باێت و غهڵهتگیری نویسراوهگهێل کاک فهرهیدون بکهم و تهمام کهلهمهگهێل فارسی که وه قیمهت " کوردی خوارین" دهێتهی خوهرد ئیمه، کلک نیشان بکهم ئهوا تهمورهی بهسهزوان بایهس تا شهوهکی بژهنێت.
3
کاک فهرهیدون له ئاخرهو نویساس:
نا زانم کا حشمه ت وه تازه گی فره جار وه کوردی خووارنگ نۊسید ئه ما ئاێا له مالیچ وه پێ قسه که ێد.ن
کاک فهرهیدون ئهزیز، ئایهمێگ ئهو قهره ئراد له کهسهێل ترهگ بگرێت له باوهت شێوهی نویسان بایهس خوهێ پرچ و پاك بنویسێدن.
جهنابت ئهڵامهت سوئاڵ له وهر دهم پرسیارهگهت له ویرت چیهس و له جێ " ئهما" خاستره له "وهلێ" یا" بهڵام " ئستفاده بکهید و ههر لهوا له ویرت نهچووت" ئاێا" ههفت نهێرێد و خاستر بنویسێد" ئایا"!
سهوارهت وه پرسیارهگهیچت توام بوویشم برای ئهزیز ئیمه له ماڵهو وه زوان کوردی قسه کهیمن و ئی مهسهڵه وه تهواوی شهخسیه و خاستر ئهوهسه هۆرمهت مهرزهێل شهخسی بگریت.
با گشت کهسێگ بزانید که خانمهگهی من خهڵک شار مههاباده، وهلێ له فره کهس زیاتر ئهرا جامگهی یارسان دڵسۆزتره و یارسانیچ وه فهرهنگ خوهێ زانێد.
له فره کهس لهوانهێل که ئاماده نیهن تهنانهت یهی کرۆن سوئدی کۆمهك بهرنامهکان کوردی خوارین بکهن، دڵسوزتره.
له فره کهس لهوانهێل که شهو رۆژ کارشکنی کهن و تۆمهت ئهڵاجهوی دهنه لیمان، دڵسوزتره.
له کهسانێگ که بێ داوهت تهمویرهکانیان ههڵگرن و ئهرا ئی حزب و ئهو حزب تهمویرهژهنن وهلێ تاریم خهنه بان بهرنامهگهێل زوان داڵگییان، دڵسوزتره.
جێ باسه ناوبریای له چهن ساڵ وهرین قهویترین پشتیوانهی من بیهس ئهرا کارهێل رهسانن له تلزیون نهورۆز وه زوان داڵگی خوهمان.
پهس ئومیدورام کاک فهرهیدون حاڵی راحهت بووت و بزانێد له ماڵ ئیمه کوردی خوارین ئاسیمیله نهکریاس؟!
4
کاک فهرهیدون له بهش دوویم باوهتهگهی سهوارهت وه ئهندام بین یا نهویین بهنده له ئهنجومهنهێل یارسان لهوا نویساس:
"
ئه ما نازانم یا من بێ خه وه رم یا ناووبریاگ حه تا له یه ک ئه نجومه ن شاری یارسانیچ ئندام نییه. له یه ک دانیشتن یارسانی به شداری نه کردگه".
کاک فهرهیدون ئهزیز، ناشارمووهی ك بهنده نه ئهندام جۆنبش دمۆکراتیک یارسانم و نه یاریکۆرد و نه فدراسیون فهرههنگی یارسان.
وهلێ برای ئهزیز، بهنده توام ههر لهوا بێ ناونیشان بم و ناتوام وه خاتر کورسی و پله و پایه خوهم وه دار و دیوارا بیهم.
من ههرچێ کردمه ئهرا وژدان خوهم کردمهسهی و چهوهرێ " تهقدیرنامه" وه لایهن کهسوه نیهم.
ههر کهس ئی سوئاڵه بکردا، جهنابت نهویاتا ئی کاره بکردایت، چیونکه جهنابیشت یهکیکی وه دوسهێل منی و فره وه خاسی ئاگادار کارهێلی دوسهکهتیت له باوهت جامگهی یارسان و ئایین یاری.
من بهش وه حاڵ خوهم له کاناڵ نهورۆز تیڤی جور یهی دهروهچێگ سهرگهم کار و خهباتم و ئهوهیکه چه کردیمنهس و چه نهکردیمنهس ئهرا مهردم یارسان چو له ناو مهڵوهند و چیو له دهیشت مهڵوهند، ئهوا جواوهگهی حالای ئهو کهسهێله که من له نزیکووه ناسن.
ئهرا ئاگاداری کاک فهرهیدون که وه پێچهوانهی جهنابی، من پهیوهندی فره سالم و خاسێگ دێرم گهرد رێکخریاگهێل سیاسی یارسان له وێنهی جۆنبش دمۆکراتیک یارسان و یاریکۆرد و ههر لهوا فدراسیون فهرههنگی یارسان.
ئیسه که کارت هوویچ کام له سازمانهێل یارسانی له گیرفانم نیه وهو مانا نیه که من بێگانهم گهرد فهرههنگ و زوان خوهم.
ئیمه کار کهیمن و مهردمیچ خوهیان قهزاوهت کهن و گشت چشتێگ دوینن و لای خوهیان تاوتوی کهن. پهس با ئی قهزاوهته بیمه دهس تاریخ و مهردمهگهمان که بزانیم کی ها له فکر خزمهت وه مهردم یارسان و کی ها له فکر پله و مقام و تهقدیرنامه.
5
کاک فهرهیدون له ئاخر باوهتهگهی وهیجوره نویساس:
. کا حشمه ت ئه گه ر وه قانوون موراڵی و ئجتمای و شه فاف و رۊراس بۊن خوه ێ باووه ڕ دێرێد، په س واده ێ من و ئه وو شار ئوسلوو ئه ڕا په ێدا کردن زه مینه خزمه ت و ه فه رهه نگ و زووانه که مان.
کاک فهرهیدون ئهزیز، دهسهی وهرێوهری کوردی خوارین و ههر لهوا کومسیون نهورۆز تیڤی بهنده ههڵوژاننه ئهرا بهشداری له یهکیمن کۆنگرهی یاریکۆرد. ههڵبهت هاتن من ئهرا جێوهجێ کردن وهزیفهی رهسانن و ئتلاع رهسانیه، نهك ئهرا چشتێگی تر.
وهزیفهی من لهو بهینه رهساننێگی بێ تهرهفانهس و بهس.
ئهندامگهێل و دوسهێل یاریکۆردیچ بهشێکن وه جامگهی گهورای یارسان و ئیمهیچ جور رۆژنامهنویس کورد خوارین له سهر داوای رهسمی کۆمیتهی ئامادهکاری کۆنگرهی یهکم یاریکۆرد تیهیمن و وهزیفهی بان شانمان جێوهجێ کهیمن.
کاک فهرهیدون نازار، وه ئومێد دیدار له ئوسلوو !
براد
حشمهت خوسرهوی
2010.07.26