سرپل ذهاب شهر فراموش شدە کوردستان .

سرپل ذهاب شهر فراموش شدە کوردستان .

به علت وجود منابع تاریخی دقیق، زمان مهاجرت تورک و عرب و فارس به سرزمین خاورمیانه روشن است بهمین سبب سخت است که این ملت‌ها بتوانند از این تاریخ چشم پوشی کنند و تاریخ حضور خود در خاورمیانه را کهن تر از کوردها معرفی کنند، اما امروزه در کمال ناباوری شاهد دست درازی این ملتها به تاریخ و میراث کورد هستیم و تاریخ و میراث کهن ملت کورد را به نفع خود تحریف و مصادره کرده‌اند، یکی از این میراث‌ها شهر سرپل ذهاب و تاریخ کهن و مهم این شهر کوردی است. 

به راستی وقتی درباره هر مکان و منطقە کوردستان که تامل کنیم، در میابیم که چطوری کورد از تاریخ غنی خود جدا شده است، یکی از این مکان‌های بسیار مهم و تاریخی، کرماشان، گهواره تمدن است. 

استان کرماشان به کلی ناحیە‌ایی کُهن و مهم مادها بودە و امروزه هم دربردارنده بخش مهمی از تاریخ و فرهنگ ملت کورد است که توانسته است به خوبی از فرهنگ و تاریخ کورد محافظت کند 

یکی از نواحی کرماشان، شهر سرپل ذهاب است که یکی از شهرهای بسیار مهم و تاریخی کرماشان است.

ﺑﺮ ﺍﺳﺎﺱ گفتە ﻣﺴﺘﺸﺮﻕ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺭﺍﻭﻟﯿﻨﺴﻮﻥ، سرپل ذهاب ﻫﺸﺘﻤﯿﻦ ﺷﻬﺮ ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ ﺩﻧﯿﺎ ‏ ﻣﺤﺴﻮﺏ ﻣﯽﺷﻮﺩ . ﮐﺘﯿﺒﻪٔ ﺁﻧﻮﺑﺎﻧﯽﻧﯽ ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﻗﺪﯾﻤﯽﺗﺮﯾﻦ ﻭ ﺑﻪ ﻋﺒﺎﺭﺗﯽ ﺍﻭﻟﯿﻦ ﻫﻨﺮ ﻣﻌﻤﺎﺭﯼ ﺭﻭ ﺳﻨﮓ ﺁﺳﯿﺎ ﺑﻪ ﺷﻤﺎﺭ ﻣﯽﺭﻭﺩ

سرپل ذهاب در نزدیکی شهر قصر شیرین قرار دارد و بین مرز ڕۆژهەڵات و باشور (ایران و عراق جعلی) قرار دارد و هم مرز است با شهر کلهرنشین خانقین و شهر کلار در اقلیم کوردستان؛ شهر سرپل‌ذهاب دارای تاریخی کهن است به عنوان مدرک برای اولین بار نزدیک به دوهزار و هشتصد (۲٨۰۰) سال پیش به اسم "خلمانو/خالمانو" (خەڵمانو)، در تکست های آشوری از آن نام بردە شدە است.

معنی  اسم (خه‌ڵمانو)، بە دلیل نبود مدرک و منبع کافی ، دقیقا برای ما روشن نیست، اما به نظر میرسد که این اسم تحت تغییرات طبیعی زبان کوردی قرار گرفته باشد، در زبان کوردی بیشتر وقت‌ها حرف (م) به حرف (و) تغییر می‌کند به عنوان مثال : (زاما/زاوا) ، (کەمان/کەوان) ، (جمێن/جوێن) ، (نام/ناو) ، ... به این شکل هم نام (خه‌ڵمانو) به (خه‌ڵوان) و سپس به ( هه‌ڵوان/هەڵوەن/ئەڵوەن)، تغییر پیدا کرده است، منابع اسلامی، همین اسم را از خود کوردها گرفتند و از این شهر به اسم (حلوان) یاد می‌کنند.

این شهر از بدو تاریخ تحت حکمرانی  لولوبی‌ها بوده است و بعدها مکانی مهم برای مادها تبدیل شده است، زمانی که مسلمانان سپاه ساسانی را شکست دادند یزگرد آخرین پادشاه ساسانی به شهر "هه‌ڵوان سرپل ذهاب پناه آورد و مدتی در آنجا سکونت گزید کە سرانجام  در سال ۶۳٨ میلادی به تصرف مسلمانان درآمد.

در دوران اسلام، هه‌ڵوان قسمتی مهم از سرزمین کوردها بوده و تحت حکمرانی حکومت های کوردی "حسنوی"ها و "عنازی"ها بوده که به عنوان پایتخت حکومت کوردهای "عه‌نازی/عنازی" انتخاب شدە است.

این شهر در قرن ششم میلادی مرکز اصلی مسیحیان بوده و نقشی مهم در تبلیغ دین مسیحیت در آن ‌زمان داشته است.

در منابع مسیحی از این شهر در قرن پنجم میلادی به اسم (بیت مدایی/مەدایێ) نام بردەاند. و گروهی مسیحی در آن زندگی می‌کردند.

بیت مەدایی یعنی سرزمین مادها

شرفخان بدلیسی در کتابش شرفنامه، به عنوان شهری تحت حکمرانی کلهرها به آن اشاره کرده است.

تصویر کتابخانه قرن سیزدهم میلادی این شهر، حکایت از فرهنگ بالای مردمان این شهر کوردی دارد که همانطور که از تصویر مشاهده میشود مردمانی زیادی در حال مطالعه کتاب هستند.

  بجز این موارد ذکر شده، سرپل ذهاب مکان چهار نگاره کنده کاری شده باستانی است که از طرف لولوبی‌ها (اجداد کوردها)، بر روی کوه‌ها کنده کاری شده‌اند..