لە پشت پەردەی هێرشەکانیرژیمی نەژادپرست و فاشیستی تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای کوردستان

 

#تورکیا_تیروریستە

لە پشت پەردەی هێرشەکانیرژیمی نەژادپرست و فاشیستی  تورکیا بۆ سەر رۆژئاوای  کوردستان 

خزمەتگوزاری جیهانی- هاتنە ناوەوەی هێزە سەربازییەکانی تورکیا بۆ باکووری سووریا لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥ تەنیا مانۆڕێکی ئەمنی نییە بەرامبەر بە هێزە کوردییەکان؛ ڕەنگدانەوەی ستراتیژییەکی قووڵترە کە ئاواتەکانی نیوعوسمانی و سیاسەتە ئیسلامییەکانی حکومەتی ئەردۆغان و قەیرانی ئاسایشی وزەی تورکیا کە لە گەشەکردندایە، بەیەکەوە دەبەستێتەوە. ئەنقەرە بوونی سەربازی خۆی فراوانتر دەکات و لە هەمان کاتدا هەوڵ دەدات پێگەی خۆی وەک ناوەندێکی وزەی ناوچەیی چەسپێنێت- تەنانەت ئەگەر نرخەکەی باکوری سوریا زیاتر ناسەقامگیری بکات و کورد لاواز بکات.

بەگوێرەی ڕاپۆرتی کوردستان پرێس، سەرەڕای ئەوەی تورکیا لایەنگرێکی سەرەکی ئەو بزووتنەوەیانە بووە کە دواجار بووە هۆی ڕووخانی ڕژێمی بەعسی بەشار ئەسەد لە سوریا بۆ ساڵانێک، ئەنقەرە هەمیشە ناچار بووە هاوسەنگییەکی ناجێگیر لە نێوان ئەکتەرە ناکۆکی و هەمەچەشنەکانی ناوچەکەدا بپارێزێت.

لە ٨ی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥، هێزە سەربازییەکانی تورکیا لە پارێزگاکانی عەفرین، ڕاس ئەلعەین و باکووری حەلەبەوە چوونە ناو خاکی سووریا؛ تەنها ساڵێک دوای ئەوەی گروپی ئیسلامیی حەیات تەحریر شام کە لەلایەن تورکیاوە پاڵپشتی دەکرێت کۆتایی بە شەڕی ناوخۆی سوریا هێنا و بەشار ئەسەدی ڕوخاند و پیاوی خۆی بەناوی ئەحمەد ئەلشەرا وەک سەرۆکی کاتی دانا. ئەم گرووپە تا ئەم دواییانە لەلایەن ئەمریکا، ئەنجومەنی ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان، کەنەدا، تورکیا و ژمارەیەک وڵاتی دیکەوە وەک ڕێکخراوێکی تیرۆریستی خراوەتە لیستی تیرۆرەوە.

هەرچەندە زۆرێک لە ڕاپۆرتە میدیاییەکان ئەم بزووتنەوە سەربازییە نوێیە لە چوارچێوەی “نیگەرانییە ئەمنییەکانی تورکیا” لە باکووری سووریا شی دەکەنەوە، بەڵام تێڕوانینێکی لەو شێوەیە وێنەیەکی ناتەواو لە واقیع دەخاتە ڕوو. بۆ ئەوەی بە وردی لەم هەڵکشانە تێبگەین، دەبێت لە چوارچێوەی سیاسەتە ئیسلامییەکانی حکومەتی ئەردۆغان و تەماحەکانی نیوعوسمانی و لە هەمووی گرنگتر ستراتیژی ئاسایشی وزەی تورکیادا سەیر بکرێت.

باکووری سوریا: زەمینەیەکی ناسک بۆ ململانێ

باکوری سوریا لە دەیەکانی ڕابردوودا بووەتە قوربانی سیاسەتی سەرکوتگەرانە و هەڵاواردن و دابەشکاری؛ ئەو سیاسەتانەی کە پەیوەندی نێوان کورد، عەرەب، ئاشووری، سریانی، تورکمان، ئەرمەنی، چەرکەسی، و ئێزیدی بە توندی گرژ کرد. گرژییە نەتەوەیی و خێڵەکییەکان، کە ڕەگ و ڕیشەی لە دەیان ساڵ و تەنانەت سەدەیەکدا بووە، تەنانەت پێش دەستپێکردنی شەڕی ناوخۆی سووریا لە ساڵی ٢٠١١دا، ناوچەکەی تووشی ئازار کردبوو.

شەڕی ناوخۆ بۆشایییەکی گەورەی ئەمنیی دروستکرد کە ڕێگەی خۆشکرد بۆ سەرهەڵدانی داعش و ڕاگەیاندنی “خەلافەت” بە ڕەقە پایتەختەکەی. لە ساڵی 2017 هاوپەیمانی هێزەکانی سوریای دیموکرات بە سەرکردایەتی کورد و بە پاڵپشتی ئەمریکا، ڕەققەی ڕزگارکرد و بوو بە قۆڵی سەربازی ئەو شوێنەی کە دواتر بوو بە "ئیدارەی خۆبەڕێوەبەری باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا".

هاوکێشەی کورد لە سیاسەتی ناوخۆ و دەرەوەی تورکیادا

لە ناوخۆی تورکیادا پارتی داد و گەشەپێدان لە ساڵی ٢٠٠٢ەوە دەسەڵاتی گرتووە و تێکەڵەیەک لە ئایدۆلۆژیای ئیسلامی و سیاسەتی دەرەوەی عوسمانی نوێ پەیڕەو دەکات. ئەمە لە کاتێکدایە کە نزیکەی یەک لەسەر پێنجی دانیشتوانی تورکیا کوردن و حکومەتی ئەنقەرە سیاسەتێکی دەیان ساڵەی ئاسمیلەکردن و سنووردارکردنی زمان و کولتوری کوردی و سەرکوتی سیاسی پەیڕەو کردووە.

پارتی کرێکارانی کوردستان (پەکەکە) کە لە ساڵی ١٩٧٨ دامەزراوە، سەرەتا بەدوای دەوڵەتێکی سەربەخۆدا دەگەڕا بەڵام لە ساڵی ٢٠٠٥ەوە داواکارییەکانی سنووردار کردووە بە مافە کولتووری و سیاسییەکانی ناو سنوورەکانی تورکیا. بەڵام بەکارهێنانی توندوتیژی چەکداری بووەتە هۆی ئەوەی کە پارتەکە لەلایەن تورکیا، ئەمریکا، یەکێتی ئەوروپا، بەریتانیا، کەنەدا، ئوسترالیا، نیوزلەندا و ژاپۆنەوە بخرێتە لیستی ڕێکخراوێکی تیرۆریستییەوە.

لە ڕوانگەی ئەنقەرەوە هێزەکانی سوریای دیموکرات و پێکهاتەی خۆبەڕێوەبەری باکوور و ڕۆژهەڵاتی سوریا مانگی دەستکردی پەکەکەن، تێڕوانینێک کە بە پێچەوانەی پشتیوانی ئەمریکایە بۆ هێزەکانی سوریای دیموکرات.

پێشهاتەکانی ساڵی ٢٠٢٥ و گەڕانەوەی هێزەکانی تورکیا

تورکیا لە ساڵی ٢٠١٩ ئۆپەراسیۆنی بەهاری ئاشتی دەستپێکرد و بەشێک لە باکوری سوریای خستە ژێر دەسەڵاتی هێزەکانی هاوپەیمانەکانیەوە، لەوانەش ڕاس ئەلعەین و کەرتی تەل ئەبیاد ڕاس ئەلعەین. لە مانگی ئازاری ساڵی ٢٠٢٥، ڕێککەوتنێک لە نێوان ئەحمەد ئەلشەراع و جەنەڕاڵ مەزلوم عەبدی واژۆ کرا بۆ تێکەڵکردنی دامەزراوە سەربازی و مەدەنییەکانی باکوری ڕۆژهەڵاتی سوریا لەگەڵ پێکهاتەی حکومەتی ناوەندی، ڕێککەوتنێک کە لە ئەنقەرە بە گومانێکی توندەوە بەرەوڕوو بووەوە.

دوای دوو مانگ پەکەکە ڕایگەیاند کە دەستبەرداری خەباتی چەکداری دەبێت و هەڵدەوەشێتەوە، لەسەر داوای سەرکردە زیندانیکراوەکەی. سەرەڕای ئەم پێشهاتانەی کە ئەگەری سەقامگیرکردنیان هەیە، بێمتمانەیی مێژوویی هەر ماوە.

لە سەرەتای مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥، هەواڵەکان دەرکەوتن کە شەوانە کاروانە سەربازییەکانی تورکیا کە زیاتر لە ٢٠ ئۆتۆمبێلی قورسیان تێدایە، بۆ ناوچەی ڕاس ئەلعەین، هەنگاوێکی نائاسایی بوو کە ئاماژەیە بۆ گۆڕانکاری لە حیساباتی ئەنقەرە.

وزە: بزوێنەری شاراوەی دەستێوەردان

لە دڵی ئەم پێشهاتانەدا پرسی وزەیە. تورکیا یەکێک لە خێراترین ڕێژەی گەشەسەندنی خواست لەسەر کارەبا و غازی سروشتی لە جیهاندا بەخۆیەوە دەبینێت و لە دوای چین لە پلەی دووەمدایە. بەکارهێنانی وزەی وڵاتەکە لە نێوان ساڵانی ٢٠٠١ بۆ ٢٠٢١ زیاتر لە دوو هێندە زیادی کردووە و نزیکەی لەسەدا ٧٤ی پێداویستییەکانی وزە لە هاوردەکردنەوە دابین دەکرێت.

ئەم وابەستەییە وایکردووە تورکیا بەرەوڕووی شۆکی نرخ و فشارە سیاسییەکان و کورتهێنانی درێژخایەنی بودجە ببێتەوە. سەرەڕای درێژکردنەوەی کاتی گرێبەستەکانی غاز لەگەڵ ڕووسیا، ئەنقەرە چالاکانە هەوڵدەدات پشتبەستنی بە مۆسکۆ کەم بکاتەوە و هاوردەکردنی LNG لە ئەمریکاوە زیاد بکات و وەبەرهێنان لە بەرهەمهێنانی غازی ئەمریکا بکات.

لەم چوارچێوەیەدا تورکیا بۆری گازی سروشتی کیلیس-حەلەبی لە ٢١ی ئایاری ٢٠٢٥ تەواو کرد، پڕۆژەیەک کە نەک تەنها بۆ ئاوەدانکردنەوەی سوریا گرنگە بەڵکو پێگەی تورکیا وەک "ناوەندێکی وزەی ناوچەیی" بەهێزتر دەکات.

پەیوەندی نێوان ئاسایشی سەربازی و ئاسایشی وزە

لە ڕوانگەی ئەنقەرەوە، بوونی سەربازی لە باکووری سوریا تەنیا بۆ خۆگرتنی هێزە کوردییەکان نییە؛ بەڵکو ئامرازێکە بۆ پاراستنی ژێرخانی وزە و سەقامگیرکردنی ڕێگاکانی ترانزێت و داڕشتنی داهاتووی جیۆپۆلەتیکی ناوچەکە. هەروەها ئەم ئامادەبوونە دەرفەتێکە بۆ سنووردارکردنی گەڕانەوەی نفوزی ڕووسیا بۆ سوریا، لە کاتێکدا تورکیا خۆی لە غازی ڕووسیا دوور دەخاتەوە.

دەستدرێژییەکانی ئەم دواییەی تورکیا بۆ باکووری سووریا تەنیا بە ڕەچاوکردنی ئەمنی ڕوون ناکرێتەوە. ئەم کارانە بەشێکن لە ستراتیژییەکی فراوانتر بۆ چەسپاندنی ڕۆڵی تورکیا وەک یاریزانێکی سەرەکی لە بازاڕی وزەی ناوچەکەدا؛ ستراتیژێک کە تیایدا کورد- هاوپەیمانی دێرینی ئەمریکا- جارێکی دیکە ببنە قوربانیترین قوربانی.

ئێستا تورکیا لە نێوان دوو ڕێگای دژبەیەکدا گیری خواردووە: تەماحەکانی دەسەڵاتێکی ناوچەیی شەڕانگێز و ئیمپەراتیڤەکانی بوون بە ناوەندی وزەی باشووری ڕۆژهەڵاتی ئەوروپا، قەفقاز، ئۆراسیا و ڕۆژهەڵاتی دەریای ناوەڕاست؛ ڕێگایەک کە بەبێ سەقامگیری و گەڕەکێکی ئارام ناتوانرێت.

ئەم سیاسەتە چۆن لەگەڵ پابەندبوونەکانی تورکیا لەناو ناتۆ و وەڵامی ڕۆژئاوادا یەکتر دەبڕێت، تا ئێستا ڕوون نییە. بەڵام شتێک ڕوونە: تورکیە چاوی لەسەر وزە و سەرچاوە جیۆپۆلەتیکیەکانی کوردستانی سوریایە.

گۆڤاری فۆربێس ئەمریکا

پێشهاتەکانی هێرشەکانی تورکیا بۆ سەر باکووری سوریا و دامەزراوە نەوتییەکانی لە ساڵی ٢٠٢٥دا بەم شێوەیەن:

بەردەوامی هێرشی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان و تۆپخانە: لە سەرەتای ساڵی ٢٠٢٥ەوە، سوپای تورکیا و بریکارەکانی هێرشی بەرفراوانیان بۆ سەر پێگەکانی "هێزەکانی سوریای دیموکرات" (هەسەدە) لە ناوچەکانی وەک عەین عیسا، تەل تەمر و کۆبانی ئەنجامداوە [١.١.٥، ١.٣.١]. هەندێک لەم هێرشانە ژێرخانی گرنگیان کردووەتە ئامانج، لەوانە وێستگەکانی ئاو و بازاڕە گشتیەکان [1.3.1].

ئامانجکردنی سەرچاوەکانی وزە: ڕاپۆرتەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە تورکیا لە مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥دا بوونی سەربازی خۆی لە باکووری سوریا زیاد کردووە، بە ئامانجی کۆنترۆڵکردنی سەرچاوەکانی وزە و بەهێزکردنی ئاسایشی وزەی [١.١.١]. پێشتر لە چەندین بۆنەدا دامەزراوە نەوت و غازەکانی لە ناوچەکانی وەک "ترابسپیە" و باکووری ڕۆژهەڵاتی حەسەکە کردۆتە ئامانج و لە ئەنجامدا بەرهەمهێنان پچڕان و زیانێکی بەرفراوانی لێکەوتووەتەوە [1.2.3، 1.2.6].

ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان لە سەردەمی نوێدا: دوای پێشهاتەکانی کانوونی دووەمی ٢٠٢٤ و ڕووخانی حکومەتی پێشووی سوریا، تورکیا ئۆپەراسیۆنەکانی وەک "بەیانی ئازادی" بەدواداچوون بۆ فراوانکردنی ناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی خۆی و دروستکردنی ناوچەیەکی پارێزراو بە درێژایی ٣٠ کیلۆمەتر [١.٣.٦، ١.٤.١].

هەوڵەکان بۆ جێگیرکردنی سیستەمی ڕادار: لە کۆتاییەکانی مانگی کانوونی دووەمی ٢٠٢٥، ڕاپۆرتەکان دەرکەوتن کە ئاماژەیان بەوە دەکرد کە تورکیا هەوڵدەدات سیستەمی ڕاداری پێشکەوتوو لەسەر خاکی سوریا جێگیر بکات بۆ چاودێریکردنی جوڵەی ئاسمانی لە ناوچەکەدا (بەتایبەت فڕۆکە جەنگییەکانی ئیسرائیل) [١.٣.٤، ١.٥.٣].

درێژکردنەوەی ئەرکی سەربازی: لە ئۆکتۆبەری ٢٠٢٥، پەرلەمانی تورکیا بوونی سەربازی وڵاتەکەی لە سوریا و عێراق بۆ سێ ساڵی دیکە درێژکردەوە [١.٤.٣، ١.٤.٩].

بارودۆخی مرۆیی: بەپێی ئەو ئامارانەی کە تا مانگی ئازاری ٢٠٢٥ بڵاوکراونەتەوە، سەدان هاوڵاتی مەدەنی لەم هێرشانەدا کوژراون یان برینداربوون، هەروەها لەناوبردنی ژێرخانی وزە دەستڕاگەیشتن بە ئاو و کارەبای زیاتر لە ملیۆنێک کەس بڕیوە [١.٣.٥، ١.٣.٨].

بۆ زانیاری زیاتر دەتوانن سوود لە بەشی هەواڵی سوریا لە ماڵپەڕی هەواڵی ئیرنا وەربگرن.

وەڵامەکانی AI لەوانەیە هەڵە لەخۆ بگرێت. زیاتر بزانە

ئێستا دەتوانن ئەم تەوەرە لەگەڵ کەسانی تردا بڵاو بکەنەوە.