شەڕ تاڵترین حەدیسی كۆلەڵگای ئینسانی

شەڕ تاڵترین حەدیسی كۆلەڵگای ئینسانی

بژی ئیسلاحات!

لە هەرشوێنێك شەڕ دەست پێدەكا بێگۆمان عەقڵانیتی وت و وێژ بەسەر كۆڵانێكی داخراودا كەوتووه. بێگومان «زمان» ئەم بێوێنەترین و خۆڵقێنەرترین بەستێنی هزر و ئەندیشە چۆته خزمەت بڕیارێكی ماڵكاوڵكەر كە تەمای سڕینەوەی لایەنێ رووبەرووی وەك دوامین رێگا رەچاو گرتووە .

 بەڵام ئایا ئەنجامی ئەم شەڕ‌ە، ئەم ئاواتانەی وەدی هێناوه كە هۆكاری هەڵئایسانی شەڕەكە بووە و ئایا ئەم رێگاچارەیە هۆی كرانەوەی كۆڵانەداخراوەكەی پێشووی پێكهێناوە؟ بەتایبەت لەم بە

شانەدا كه گرفتەكانی ئەیدئۆلۆژی و جیاوازی ئائینی و فەلسەفی لە پشت بووه و واوەتر بووه لە هێندێك كێشەی ئابووری یان جوغرافیایی و هەموو ئەم داخوازییانەی كە بەپێی هێندێ بڕیاڕنامەو كایەكانی رامیاری لەوانەیە داسەپابێن و یان بۆ سارێژ كردنەوەی هێندێك كۆنە برینی لەبیركراوە. ئەزموونی رابڕدووەكان نیشانی داوە كە زۆریەك لەم شەڕانە ئەگەرچی لەوانەیە بێدەنگێكی كورتخایەنی بەسەرلایەنێك داسەپاندبێ بەڵام لە درێژخایەندا ژیلەمۆی گەشاوەی هێندێ كێشەی تازە بووه كە ئەزموونی شەڕێكی سەركوتكەرانەشی دەگەڵ كەوتووه و كێشەكە بە ساردی بەردەوام بە چارەسەر نەكراوی بە ئاشكرایی یان بەشاراوەیی هاتووۆتە پێش .هەروەك سەرهەڵدانەوەی زۆر ئایینی پێشوو بە شێوازێكی توند و تیژ و رەشەكوژییانە. دووشەری دنیا گر نالەبارترین بۆچوونەكانی لەپشت بوو و رەوتی بەرەوو چوونە پێشی بۆ دەیان ساڵ بردەوە پشتەوە: 60 میلیۆن كووژراو 12 میلیون مردوو لە دوای قاتی دوای شەڕ و 4 تریلۆن دۆلار هەزینە ، وێرانی بە تەواوی زۆربەی وڵاتانی ئەروپا ،خۆراكی ئەم شەرە بوو. شەڕێك كە بەرەندەی نەبوو و لە دوای ئەودا «چرچیل» لەسەر ئینگلیسی وێرانكراو ڕادەوەستێ و دەڵێ: «هیچ كارخانەیەك نائیسێ، هیچ ئاوەدانێك و ماڵێك بەسەر پێوە نێیه، جێ بۆ ناشتنی كوژراوەكانی شەرێ نەماوە، ئەگەر ئەوە ڕوالەتی وڵاتێكی سەركەوتووی شەرێ یە ئەدی دۆڕاوەكە كێیە؟!» ئەم رستەیە بێگومان بەشێكی گەورەی لە وڵامی پرسیارەكەی ئێمەی پێیە ئەویش ئەوەیە كه شەڕ بەرەندەی نییه! و بۆ هێندێ ئاڵ و گۆڕ بەسەر ئەستەمترین و مەترسیدارترین مەسیركاندا تێپەڕ دەبێ و لە راستی بەدوور نییە ئەگەر بڵین :«قازانج سەری مایەی دەخوا!» بۆ وێنە لەدوای هێرشی چەكدارانەی ئامریكا بۆ سەر عێراق ، لاچوونی سەدام و دامەزرانی فێدێراڵیسم رواڵەتی رووداوەكان بوو بەڵام هەتا ئێستاش ئەم شەرە بە رەوتی رەشە كوژی وناوخۆیی بەردەوام درێژەی هەبووه و رێژەی كوژراوەكانی ئەو بەشە زیاتر بووە لە ئاماری كووژراوەكانی شەرەی سەددام و ئامریكا كە بە وتەی فەرماندەهێزی ئامریكا دەتگووت شەر لە دژی ژنان و منداڵانی ئێراق بوو!. كەوابوو لە دوای ئەم شەڕە ئەگەرچی بەشێك لە گرفتەكانی پێشوو چارەسەركران –وەك ئاسایی بوونەوەی ژیانی كووردەكان لە ئەم وڵاتە كە لە لایە‌ ن رژیمی بەعسییەكان رەشترین چارە نووسییان بۆ دیاری كرا- بەڵام زۆر كێشەی تازە سەرییان هەڵدا كە تا ئێستاش هیچ رێگایەكی بۆ نەدۆزراوەتەوە و وڵات بۆتە شوێنی ململانی بە دەیان كەڵتوور و ئایین و نەتەوەی جۆراوجۆر لە وڵاتێك بە موناسباتێكی عەشیرەتییەوە كە دەتوانێ هەر ئەوەندە دەسكەوتەی وەدی هاتووە –بۆ وێنە دەستكەوتەكانی كوردەكان- لە مەترسی خاتەوە. و یان هەل و مەرجی نالە باری ئەفغانستان كە تا ئێستاش بەردەوام هاتۆتە پێش و نەك هیچ دەسكەوتێك بگرە زۆر خەساری لابەلای تووش هاتووە ئەم پرسیارەی لە نێو خۆیدا بەرچاو كردۆتەوە كه ئایا «دێمۆكراسی» بە بۆمب و بە

چەك لە لایەن هێزێكی نیانییەوە دەرژێتە سەر كۆمەلێكی دواكەوتوو؟ و ئایا دەكرێ ئەم شێوازە بۆ هەموو ئەم وڵاتانە رەچاو بگیرێ كە گیرۆدەی نیزامێكی داخراوی تووتالیتارن؟ ئایا ئەگەرچی دانیشتوان و لایەنەكانی خەباتكار بە دڵ داخوازی دادپەروەری و دێمۆكراسی هەن ، لە كردەوەدا قابیلیەت و توانایی دابەزاندنی ئەم پرۆسەیان لە باری هزری و ئەندیشەییەوە هەیە یان ئەوانیش هەر ئەم عه قلییەتە دەگرنەوە بەر خۆیان كە كۆتاییەكەی هەر هەمان رەوتی پێشوویە. بەختیار عەلی دەڵێی: «بە دەیان شۆڕش و جەنگ و راسان رووی داوە بەڵام كێشەكان بەردەوام درێژەیان هەیە چونكە لەبڕی هەموو ئەم چالاكییانەدا لە بیرمان دەچێ خۆشمان بگۆڕین...»جیا لە هەموو ئەوانە لە چۆنییەتی قەبارەی ئەم شەڕانەدا دەردەكەوێ كە جێگای زۆر یاسای بنەرەتی لە یاسای نێونەتەوەیی شەڕێ دا بەتاڵە و لە نێو زەنازەنای ئاور و دووكەڵدا بیری لێنەكراوەتەوە: یاسای قەدەغە بوونی دامەزراندنی پایەگاكانی چەكدارانە لە نێو شارەكاندا، یاسای قەدەغە كرانی بۆمبارانی شارەكان و هەموو ئەم مەڵبەندانەی دانیشتوان لە وێدا دەژین، یاسای لە بەرچاو گرتنی هێندێ تەدابیری ئەمنییەتی بۆ پاراستنی ژنان و منداڵان و پەككەوتووكان وەك زۆرترین قوربانییەكانی هەموو شەڕەكانی جیهان. لە بەرچاو گرتنی هێندێ تەدابیری ئابووری و پزیشكی بۆ بەرگری لە قاتی و بڵاو بوونەوەی نەخۆشی. لە سەردەمی ئێستادا كە بەیارمەتی تەكنۆلۆژی پێشكەوتوو دیاری كردنی شوێنە نیزامییەكان دەرەخسێ و دەكرێ بەم شێوەیە خەسارەكانی شەرێ بە كەمترن ئاستی خۆی بگات. یاسای قەدەغە بوونی خاپوور كردنی هەمە لایەنەی ولاتێك بە مەبەست ئیفلیج كردنی ئەموڵاتە لە باری ئابووری . كە دیارە هەموو ئەوانە ئاڵقەیەكی چكۆلەن لە هەموو بەشەكانی بە پێویستی دیكه لە پێناو بەرگری كردن لە هەموو ئەم كارەساتانه .

بەڵام لەچاخی ئێستادا هەل و مەرج جیاوازێكی ئەوتۆی هەیە مەترسییەكی واوەتر لە هەموو ئەمشتانەی هەتا ئێستا لە رابردوودا ئەزموون كراوە لە گۆڕیدایە كە هیچكام لەم تەدبیرانە ناتوانی لە رادەی كاریگەری ئەو كەمكاتەوە كه ئەویش لە گۆڕێ بوونی چەكە پڕمەترسسیەكانی هەستەیی و ناوەندەكانی راگرتنی مەوادی ئەوەلییەی ئەم چەكانە لە سەرتاسەری دنیادایە . هەڵائیسانی شەریكی دنیا گری دیكه مانای تێداچوونی بەشێكی زۆر واوەتر لە ئامارەكانی دووشەری دنیاگری دیكەیە . وە قوربانییەكان هاوكات ئینسان و بەرەكانی دوای خۆی و ژینگە پێوەدەكا. كەوابوو هیچ شتێك ناتوانێ تەوجیهی ئەوەبكات كە شەڕ لێبڕاو كات بە دەست پێكردن.

بێشك وڵاتی ئێران و ئیسرائیل و ناكۆكییەكانی نێوان ئەمدوانە بەڕواڵەت هۆكاری سەرەكی ئەم كێشە پڕمەترسییەن بەڵام لە پشت لایەنی شاراوەی ئەم بەشە جیا لە كێشەكانی ئایینی كە بەتۆندترین شێوه سەری هەڵداوەتەوە و هەموو وڵاتانی عەرەبی شڵەقاندووە وە هەروەها پێشێلكارییەكانی ماڤی مرۆڤ ، هەل و مەرجی ئابووری سەردەمی ئێستای رۆژئاوایە كە بەر لە بزووتنەوەی بەهاری عەرەب بە نێوی بزووتنەوەی وال ئیستریت هەموو رۆژئاوای گرتەوە و هەربۆیە زۆربەی كارناسەكان دەستپێكردنی بزووتنەوەی بەهاری عەرەبی لە دوای ئەم كێشە ئابوورییەی رۆژئاوا زۆر بە هەڵكەوت نازانن و وێدەچێ بۆ چارۆسۆری كێشەكانی ئابووری رۆژئاوا هێندێك ئاڵ و گۆڕی بنەڕەتی لە سەرتاسەری جیهان بە پێویست بووبێ. ئەم ئاڵ و گۆڕانەی كە نالەبارترین شێوازی بۆ لەبەر چاو گیراوە لە كاتێكدا پرۆژەی ئیسلاحات بە ناتەواوی ماوەتەوە كە دەتوانێ بۆ ئەم مەبەستانەی بە رواڵەت بۆتە دروشمی سەرەكی بزووتنەوەكانی ناوچە باشترین شێوازی چارەسەری بێت.

ئەم گرفتانەی ئێستا لە رۆژئاوا و رۆژهەڵات شەپولەكانی ئاڵۆزی وەرێ خستووە دوولایەنی جیاوازە : لە رۆژهەڵات كێشەكانی ئینسانی وەك ماڤی مرۆڤ و دابین نەبوونی ئەم بەشانە بەر چاوترە و لە رۆژئاوا كێشەی ئابووری.

لەسەروەڕا كە چارەسەری هەموو كێشەكان لە دنیادا بە جۆرێك بەیەكەوە گرێی خواردووە پەیوەندێكی مەنتقی لە نێوان هەموو ئەمكێشانەدا ساز دەبێ كە بۆتە ئەم هەل و مەرجە ئاڵۆزەی ئێستا دەگەڵیدا رووبەڕووین. كە ئەنگوستی تاوان لە لایەكڕا بۆ زێدە خوازی لغاوەە هەڵبڕاوی نیزامی سەرمایەداری جیهانی ڕادەدێرێ و لە لایەكی دیكەشڕا بۆ رەوتی نالەباری شێوازی دەسەڵاتداری نیزامە تووتالیتارەكانی ناوچەكانی رۆژهەڵات . هەلی ئێستا هەلێكی لەبارە بۆ وەگەڕ كەوتنی دوولایەنی بە هێزی كاریگەڕ: سیاسەتی ئاڵ و گۆڕ لە رێگەی ئیسلاحات و چالاكییەكانی مەدەنی و دووهەمییان سیاسەتی شەڕسالارەكان كە رادەی تەولیدی چەكەكانییان گەیاندۆتە ئاستی بۆ هەر كەسە سێ كیلۆ كە بە پێی ئاماری 7 میلیاردی دانیشتوانی جیهان دەبێتە 21 میلیارد كیلۆ كەرەسەی ئینسان كوژی!!!!!!!!

نیزامەكانی توتالیتاری ناوچە بە هیچ شێوازێك مل نادەن بە پرۆسەی ئیسلاحات و چالاكییەكانی دانیشتوان لەم پێیانەدا بێ ئاكام ماوەتەوە و شەڕ خوازەكانیش لە شوێنێك دەگەڕێن بۆ تەقینەوە و لە كارگرتنی ئەم چەكانە! ئەم دووباڵە خەریكه كاوچە و لە وانەشە جیهان تووشی مەرگێكی بەكۆما دەكەن و هیچ تەزمینێك نییە بۆ ئەوەی بكرێ لە دوای دەستپێكردنی شەڕ مە هار كردن لە گۆرێدابێ. بزووتنەوەكانی مەدەنی و ئیسلاح تەڵەب لە م ئیقیانووسە پرمەترسییەدا وەك پۆلی ماسییە وردەكان و لایەنی دەسەڵاتداری چەكدارانە وەك نەهەنگەكان مانۆڕ دەدەن و داهاتوویەیەك لێڵ و چاوەڕوان نەكراو چاوەرێی دانیشتوانە، ئاخۆ دوامین پەلەقاژەكان، كەفەی تەرازوو بۆ كێهە لا خوار دەكاتەوە؟...لە كاتێكدا زۆربەی رێگاكانی ئاشت خوازانە بە تاقی نەكراوەتەوە ئایا پێویست بە بیر كردنەوە لە شەڕێ دەكات؟ مەغوولە كان تەنیا بە پیادە نیزام و سواركار و ئەو كەرەسانەی وەك شمشیر و نێزەوە هێرشییان هێنا و بە وتەی زۆریەك لە كارناسان هه تا ئێستاش زۆر خەساری ئەم شەڕە قەرەبوو نەكراوە !!!!!!!!!!!!!ئاخۆ دەبێ ئاسەواری ئەم شەڕە كە پرمەترسی ترین ناوەندەكانی هەستەیی لە ناوچەدان و دەتوانن تا مەودا و شوعاعێكی زۆر بۆ چەندین بەرەی داهاتوو ئالوودە و كەم لەش و كەن چۆن دەبێ؟؟

مەریم قازی