Ariel Time
کمی به دنیای باغ وحش بریم که آخوندها ترانه سرا شده اند
////////////////
هەوالەکانی رۆژ تیڤی
//////////////////
خه‌ڵاتی نۆبلی وێژه ی ئه‌مساڵ به‌خشرایه شاعیرێکی سویدی
له راگه‌یه‌ندراوێکدا ئه‌که‌دیمیا نۆبڵ توماس ترانسترۆمێر، شاعیری ناوداری سویدی وه‌ک براوه‌ی خه‌ڵاتی نۆبێلی وێژه‌ی ساڵی (2011) ده‌ستنیشان کرد.
له راگه‌یانراوه‌که‌ی ئه‌مڕۆی نۆبێڵدا هاتوه که ئه‌م شاعیره "به رێگای پوختی و دیمه‌نه ناوازه و روونه‌کانییه‌وه، به‌شێوازێکی نوێ راستیه‌کان بۆ ئێمه ده‌گوازێته‌وه" و ئه‌مه‌ش هۆکارێکی هه‌ڵبژاردنی ناوبراوه بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و خه‌ڵاته.
له چه‌ند ساڵی رابربدوو ئه‌م شاعیره ته‌مه‌ن هه‌شتا ساڵه سویدیه له لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی کلتورۆی وڵاته‌که‌یه‌وه‌پاڵپشتی کرابوو بۆ وه‌رگرتنی خه‌ڵاتی نۆبێلی وێژه.
به‌رهه‌مه شێعریه‌کانی ترانسترومێر بۆ زیاتر له (50) زمانی دنیا وه‌رگێڕدراون.
پارێزه‌رانى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان (70) رۆژه رێگه‌یان پێنادرێت بچنه ئیمرالى، ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى کۆما جڤاکێن کوردستان (KCK) جه‌میل بایک، ئه‌م بابه‌ته به‌وردى هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ و رایده‌گه‌یێنێ " گۆشه‌گیرى ئیمرالى راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به بن‌به‌ستبوونى دیداره‌کانه‌وه هه‌یه.
جه‌میل بایک له دیدارێکدا له‌گه‌ڵ ئاژانسى (FIRAT) راده‌گه‌یێنێ: هه‌وڵه‌کانى ئۆجه‌لان بۆ چارسه‌رى بێ‌وه‌ڵام ماون و سێ مه‌رجه سه‌ره‌کیه‌که‌ى به‌جێ نه‌هێنراون، و به‌م شێوه‌یه به‌رده‌وام ده‌بێت:
دواى ئه‌وه‌ى که رێبه‌رمان رایگه‌یاند "شتێک که من بیکه‌م، نه‌ماوه"، ئه‌و که‌سانه‌ى که شانده‌که‌یان ره‌وانه‌ى ئیمرالى کردبوو، رێگه‌یان له دیداره‌کان گرت.
بایک توڕه‌یى گه‌لى له دژى گۆشه‌گیرى وه‌ها شرۆڤه کرد:
هه‌موو گه‌ل و کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک رێبه‌ر و نوێنه‌رى خۆى هه‌یه، به‌ڵام کورد وه‌ک تاکه‌که‌س هه‌ڵده‌سه‌نگێنن، هه‌رگیز وه‌ک گه‌ل و کۆمه‌ڵگه ناویان نه‌براوه، لایه‌نه‌کانى هه‌ڵگرى ئه‌م چه‌مکه و بیرکردنه‌وه‌یه، رێبه‌رى گه‌لى کورد قبوڵ ناکه‌ن و نایانه‌وێ دان به گه‌له‌که‌مان دابنێن، بۆ ئه‌وه‌ش ئه‌و گۆشه‌گیریه‌یان خسته گه‌ڕ. وێراى هه‌ستیارى گه‌لى کورد، توندکردنى گۆشه‌گیرى له ئیمرالى به واتاى درێژه‌دان به سیاسه‌تى له ناوبردن دێت، به‌دیل‌گرتنى ئۆجه‌لان بۆته سیاسه‌تێکى هه‌ڕه‌شه و گوڕه‌شه و ئه‌مه‌ش به ڕوون و راشکاوانه راگه‌یاندنى شه‌ڕه.
ناوبراو وتى هه‌ندێ نوسه‌ر هه‌وڵ‌ده‌ده‌ن که گۆشه‌گیرى ئیمرالى ره‌وا نیشان بده‌ن و وه‌ها دڕێژه‌ى به هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌ى دا:
ئه‌گه‌ر گۆشه‌گیرى سه‌ر رێبه‌رمان به‌رده‌وام بێ، ئه‌و کاته مافێکى ره‌وایه گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه‌ى ئازادى کوردستانه، رێبازى تێکۆشان له دژى ده‌وڵه‌تى تورک دژوارتر بکات، دوه‌ڵه‌تى تورک ناتوانێ بڵێ رێبه‌ریان له‌ده‌ست ئێمه دایه و ده‌توانم هه‌موو شتێک بکه‌م، هه‌ڵویستى وا سیاسه‌تێکى چه‌په‌ڵه، ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت و حکومه‌ت له هه‌وڵێکى وادا بن، ئه‌و کاته مافێکى ره‌واى گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه ئازادیه‌که‌یه‌تى که به هه‌موو شێوه‌یه‌کى به‌رگرى بکات.
بایک سه‌باره‌ت به ئاگربه‌ست ده‌ڵێت: تا مه‌رجه‌کانى ئۆجه‌لان به‌جێ نه‌هێندرێ و ئاگربه‌ست دوولایه‌نه نه‌بێ، هیچ واتایه‌کى دانوسان نابێ و ئه‌نجامدانى دانوسان هیچ ئه‌نجامێکى نابێ.
بایک حکومه‌تى (AKP)ى به حکومه‌تێکى فاشیستى وه‌سف ده‌کا و وتى:
حکومه‌تى (AKP) ده‌ڵێ "ئه‌رته‌شه‌که‌م به‌هێزه، ده‌رفه‌تى ئابوریمان زۆره، پشتگیرى ده‌ره‌وه‌مان له‌پشته"، به‌ڵام له به‌رامبه‌ر ئه‌وه دۆزێکى ره‌واى گه‌لى کورد هه‌یه، پرسى ئازادى و دیموکراسى هه‌یه، ئه‌گه‌ر گه‌لێک له دژى قڕکردنى که‌لتورى وشیارانه هه‌ڵسوکه‌وت بکات، ئه‌وه ده‌توانێکى به‌رخودانێکى مه‌زن نیشان بدات. ده‌وڵه‌تیش ده‌رفه‌تى مه‌زنى هه‌بێ، هه‌رگیز ناتوانێ چاره‌نووسى ئه‌م تێکۆشانه ده‌ستنیشان بکات، تاکه شتێک که چاره‌نوسى تێکۆشانى گه‌لى کورد ده‌ستنیشان ده‌کات، "به‌رخودانى گه‌لى کورد"ه.
ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى (KCK) جه‌میل بایک له دیدارکه‌یدا باسى له (13)مین ساڵرۆژى ده‌رخستنى ئۆجه‌لان له سوریا کرد و وتى: به پیلانگێڕى مێژویى، پێشکه‌وتنه‌کان راناوه‌ستن، به‌ڵکو خێراتر ده‌بن، ساڵانى رابردووش سه‌ڵمێنه‌رى ئه‌م راستییه‌یه. سوربوونى بزوتنه‌وه‌ى ئازادى گه‌لى کورد و گه‌ل، بۆ پوچه‌ڵ‌کردنه‌وه‌ى پیلانگیڕکه کاریگه‌رى خۆى هه‌بووه.
بایک له‌سه‌ر گۆشه‌گیرى ئه‌م دوایه که رێگه به دیدارى یاسایى پارێزه‌ران و بنه‌ماڵه‌که‌ى نادرێت وتى: (AKP) ئاماده‌کارى پیلانگێڕیه‌کى نوێ ده‌کات، هه‌ڵه نییه، ئه‌گه‌ر گۆشه‌گیرکردنى رێبه‌ر ئاپۆ به ده‌ستى (AKP) وه‌ک "دووه‌مین پیلانگیڕى" هه‌ڵسه‌نگێنرێ، (AKP) هه‌وڵ ده‌دات ببێته رۆڵگیڕى پیلانگیڕى دووه‌مین و ئه‌وه‌ى دووه‌میش سه‌رناکه‌وێ. ناوبراو له‌وباره‌وه ئاماژه‌ى به قسه‌یه‌کى مێژویى کرد وتى: له مێژوودا قسه‌یه‌کى ناودار هه‌یه، ده‌ڵێ "ئه‌وانه‌ى کرده‌وه‌کانى به‌راییان تراژیدى بێ، ئه‌وه‌ى دووه‌میشیان کۆمیدى ده‌بێ"، له پیلانگیڕى یه‌که‌میندا ژماره‌یه‌کى زۆر هێز به‌شداریان کرد و مافى و یاساى نێونه‌ته‌وه‌ییان بێ په‌روایانه، پێشێڵ کرد. ئه‌و پیلانگێڕیه تێکشکا، هیزه‌کانى ناو ئه‌و پیلانگێڕیه رووبه‌ڕوى شه‌رمه‌زارى و تاوانه‌کانیان بوونه‌وه، ئیستاش (AKP) رۆڵى سیخوڕى ـ بۆ ئه‌مریکاى ـ له هه‌رێمه‌که‌دا گرتۆته ئه‌ستۆ، ده‌یه‌وێ به پشتگیرى له پیلانگیڕێ دووه‌مین سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێنێ.
جه‌میل بایک وتى تا ئه‌و کاته‌ى له به‌رامبه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ هه‌ڵوێسته‌کانیان راست نه‌که‌نه‌وه ، نه پرسى کورد چاره‌سه‌ر ده‌بێ، نه تورکیا ئارام و دیموکرات ده‌بێت. توندکردنى گۆشه‌گیرى ده‌بێ بۆ گه‌لى کورد ببێته هۆکارى به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاشتى و تیکۆشان، ده‌بێ ناڕه‌زاییه‌کان له دژى ئه‌و پیلانگێڕیه نه‌ک ته‌نیا له رێپیوانى (گه‌ملیک)دا، به‌ڵکو له هه‌موو گۆڕه‌پانه‌کاندا نیشان بدرێ. ده‌بێ گه‌له‌که‌مان له خاوه‌نداریکردن له رێبه‌رایه‌تى خۆى، گه‌مه‌کانى (AKP) تێکبدات و په‌شیمانى بکاته‌وه له‌و هه‌ڵویسته‌ى له‌به‌رامبه‌ر رێبه‌راتیمان نیشانى داوه.
جه‌میل بایک له‌باره‌ى ئۆپه‌راسیۆنه سیاسییه‌کان که ئه‌م ماوه‌یه چڕتر بوونه‌ته‌وه هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌کات و ده‌ڵێت: (AKP) به‌و ئۆپه‌راسیۆنانه هه‌وڵده‌دا که هێزى سیاسى گه‌لى کورد تێک بشکێنێ و به‌و پێیه ده‌ستورێکى بنه‌ڕه‌تى به‌پێ دڵى خۆى ئاماده بکات و به هه‌موو که‌سێکى قبوڵ بکات. له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته ده‌ڵێت: بۆ ئه‌وه‌ى له دژى قڕکردنى سیاسى هه‌ڵوێست نیشان بدرێت، ده‌بێ حسابه‌کانى پشت ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه باش مایه‌ى تێگه‌یشتن بێت.
جه‌میل بایک به‌م شێوه‌یه حسابه‌کان شڕۆڤه ده‌کات: (AKP) بۆ پاکردنه‌وه‌ى ئاسته‌نگییه‌کانى به‌رده‌مى، هێزى وشیار و سیاسییه‌کان ده‌هاوێته زیندانه‌کان، به‌و پێیه ده‌یه‌وى که هێزى سیاسى کورد تێکبشکێنێ. هه‌وڵ ده‌دات ده‌ستورێکى بنه‌ڕه‌تی به پێى به‌رژوه‌ندیه‌کانى خۆى داڕێژێ و به قبوڵکردنى بدات. واته ئامانجى سه‌ره‌کى ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه پاکتاوکردن و له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شاندنى هێزى کورد و پێشه‌نگه‌کانیه‌تى. ده‌یانه‌وێ سیستمى قڕکردن به کورد هه‌زم بکه‌ن.
بایک له دژى ئه‌م ئۆپه‌راسیۆنانه ده‌ڵێت: پێویسته له دژى ئۆپه‌راسیۆنه‌کان مه‌یدانى سیاسه‌تى دیموکراتى به‌هێز بکرێ، هه‌ڵوێستى پارتى ئاشتى و دیموکراسى (BDP) له دژى گرتنه‌کان به‌گوێره‌ى پێویست، به‌هێز نیه. هه‌زاران که‌س گیران، به‌ڵام ناڕه‌زاییه‌کان ئاسایین، به‌و پێیه هه‌وڵ ده‌درێ که گرتنه‌کان به کۆمه‌ڵگه هه‌زم بکه‌ن، ده‌بێ کاتێک ئه‌ندامانى پارته سیاسییه‌کان، به‌ڕێوه‌به‌ر و شاره‌دار ده‌گیرێ، قیامه‌ت هه‌ڵسێنن. ده‌بێ په‌رله‌مانتاران قیامه‌ت هه‌ڵسێنن. له کوێ گرتن هه‌بێ، ده‌بێ له‌و ده‌ڤه‌رانه ناڕه‌زایى به‌هێز نیشان بدرێ، ده‌بێ سیاسه‌تمه‌درانى دیموکرات و رێکخراوه‌ى مه‌ده‌نى له دژى ئه‌و گرتنانه راوه‌ستن و ئه‌و هه‌ڵوێسته وه‌ک ئه‌ڕکى سه‌ره‌کى خۆیان ببینن. ئه‌و ده‌سته‌ڵاتداره‌ى که هێنده ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى به‌ڕێوه ده‌بات و هه‌وڵ ده‌دات که ئیرده‌ى گه‌لى کورد بکشێنێ، ئه‌و ده‌سته‌ڵاتداره ناتوانێ باسى "چاره‌سه‌رى دیموکراتیک" بکات، به پێچه‌وانه‌وه ئه‌وه‌ى ده‌یسه‌پێنێ "ته‌سلیمکار"یه.
بایک تۆمه‌تبارکردنى سیاسه‌تمه‌دارانى وه‌ک ئه‌ندامى (KCK) وه‌ک بانگه‌شه‌ى پوچ و بێ‌بنه‌ما ده‌بینێ و له‌م باره‌وه ده‌ڵێت:
تا ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى به‌رده‌وام بێ، کێ ده‌توانێ باسى چارسه‌رى بکات، ئه‌و کوردانه‌ى وه‌ک مرۆڤى ژیر خۆیان نیشان ده‌ده‌ن و ده‌ڵێن سیاسه‌تى (AKP) چارسه‌رى پێیه له ژیر کۆنترۆڵى شه‌ڕى تایبه‌تی ده‌وڵه‌تى تورک دان. هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى ئه‌و گیراوانه به (PKK) و (KCK)ه‌وه نییه. گه‌لى کورد خاوه‌ن ئه‌و هێزه‌یه که هه‌موو ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى قڕکردنى سیاسى ئاسته‌نگ بکات و تاکه‌رێگاش بۆ رێگرتن له‌و فاشیزمه‌ى (KCK)، "به‌رخودانى گه‌ل"ه.
بایک له‌سه‌ر سیاسه‌تى (AKP) نمونه به هیتله‌ر دێنێته‌وه و ده‌ڵێت: به‌هۆى فاشیزى هیتله‌ره‌وه هه‌موو که‌سێ ده‌گیرا، کاتێ سه‌ره هاته سه‌ر قه‌شه‌یه‌ک، قه‌شه وتى ئیتر که‌س نه‌ماوه خاوه‌ندارى له من بکات، ئێستاش هێرشێکى به‌و ره‌نگه هه‌یه، بۆ ئه‌وه‌ش ده‌بێ له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو هێرش و ئۆپه‌راسیۆنێک په‌ره به به‌رخودان و راپه‌رین بدرێ، ته‌نانه‌ت ده‌بێ مۆڵه‌ت نه‌درێ که ئه‌و گرتنانه ئه‌نجام بدرێ. ده‌بێ مۆڵه‌ت نه‌درێت پۆلیس، دۆزگه‌ر، هیزى سیاسى و سه‌ربازى ده‌وڵه‌ت، بکه‌وێته هه‌رێمه‌کانیانه‌وه که بیه‌وێ بیانگرێ، ده‌بێ سیاسه‌تمه‌درانى کورد رۆشنبیر، ژن و لاوان خاوه‌ندارى له ئه‌رکه‌کانیان بکه‌ن و رێگا نه‌ده‌ن ئۆپه‌راسیۆنى گرتن ئه‌نجام بدرێ.
له راگه‌یه‌ندراوێکدا ئه‌که‌دیمیا نۆبڵ توماس ترانسترۆمێر، شاعیری ناوداری سویدی وه‌ک براوه‌ی خه‌ڵاتی نۆبێلی وێژه‌ی ساڵی (2011) ده‌ستنیشان کرد.
له راگه‌یانراوه‌که‌ی ئه‌مڕۆی نۆبێڵدا هاتوه که ئه‌م شاعیره "به رێگای پوختی و دیمه‌نه ناوازه و روونه‌کانییه‌وه، به‌شێوازێکی نوێ راستیه‌کان بۆ ئێمه ده‌گوازێته‌وه" و ئه‌مه‌ش هۆکارێکی هه‌ڵبژاردنی ناوبراوه بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و خه‌ڵاته.
له چه‌ند ساڵی رابربدوو ئه‌م شاعیره ته‌مه‌ن هه‌شتا ساڵه سویدیه له لایه‌ن کۆمه‌ڵه‌ی کلتورۆی وڵاته‌که‌یه‌وه‌پاڵپشتی کرابوو بۆ وه‌رگرتنی خه‌ڵاتی نۆبێلی وێژه.
به‌رهه‌مه شێعریه‌کانی ترانسترومێر بۆ زیاتر له (50) زمانی دنیا وه‌رگێڕدراون.
///////////////////////
له به‌رامبه‌ر گرتنه‌کاندا ده‌بێ قیامه‌ت هه‌ڵسێنن... پارێزه‌رانى عه‌بدوڵا ئۆجه‌لان (70) رۆژه رێگه‌یان پێنادرێت بچنه ئیمرالى، ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى کۆما جڤاکێن کوردستان (KCK) جه‌میل بایک، ئه‌م بابه‌ته به‌وردى هه‌ڵده‌سه‌نگێنێ و رایده‌گه‌یێنێ " گۆشه‌گیرى ئیمرالى راسته‌وخۆ په‌یوه‌ندى به بن‌به‌ستبوونى دیداره‌کانه‌وه هه‌یه.
جه‌میل بایک له دیدارێکدا له‌گه‌ڵ ئاژانسى (FIRAT) راده‌گه‌یێنێ: هه‌وڵه‌کانى ئۆجه‌لان بۆ چارسه‌رى بێ‌وه‌ڵام ماون و سێ مه‌رجه سه‌ره‌کیه‌که‌ى به‌جێ نه‌هێنراون، و به‌م شێوه‌یه به‌رده‌وام ده‌بێت:
دواى ئه‌وه‌ى که رێبه‌رمان رایگه‌یاند "شتێک که من بیکه‌م، نه‌ماوه"، ئه‌و که‌سانه‌ى که شانده‌که‌یان ره‌وانه‌ى ئیمرالى کردبوو، رێگه‌یان له دیداره‌کان گرت.
بایک توڕه‌یى گه‌لى له دژى گۆشه‌گیرى وه‌ها شرۆڤه کرد:
هه‌موو گه‌ل و کۆمه‌ڵگه‌یه‌ک رێبه‌ر و نوێنه‌رى خۆى هه‌یه، به‌ڵام کورد وه‌ک تاکه‌که‌س هه‌ڵده‌سه‌نگێنن، هه‌رگیز وه‌ک گه‌ل و کۆمه‌ڵگه ناویان نه‌براوه، لایه‌نه‌کانى هه‌ڵگرى ئه‌م چه‌مکه و بیرکردنه‌وه‌یه، رێبه‌رى گه‌لى کورد قبوڵ ناکه‌ن و نایانه‌وێ دان به گه‌له‌که‌مان دابنێن، بۆ ئه‌وه‌ش ئه‌و گۆشه‌گیریه‌یان خسته گه‌ڕ. وێراى هه‌ستیارى گه‌لى کورد، توندکردنى گۆشه‌گیرى له ئیمرالى به واتاى درێژه‌دان به سیاسه‌تى له ناوبردن دێت، به‌دیل‌گرتنى ئۆجه‌لان بۆته سیاسه‌تێکى هه‌ڕه‌شه و گوڕه‌شه و ئه‌مه‌ش به ڕوون و راشکاوانه راگه‌یاندنى شه‌ڕه.
ناوبراو وتى هه‌ندێ نوسه‌ر هه‌وڵ‌ده‌ده‌ن که گۆشه‌گیرى ئیمرالى ره‌وا نیشان بده‌ن و وه‌ها دڕێژه‌ى به هه‌ڵسه‌نگاندنه‌که‌ى دا:
ئه‌گه‌ر گۆشه‌گیرى سه‌ر رێبه‌رمان به‌رده‌وام بێ، ئه‌و کاته مافێکى ره‌وایه گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه‌ى ئازادى کوردستانه، رێبازى تێکۆشان له دژى ده‌وڵه‌تى تورک دژوارتر بکات، دوه‌ڵه‌تى تورک ناتوانێ بڵێ رێبه‌ریان له‌ده‌ست ئێمه دایه و ده‌توانم هه‌موو شتێک بکه‌م، هه‌ڵویستى وا سیاسه‌تێکى چه‌په‌ڵه، ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت و حکومه‌ت له هه‌وڵێکى وادا بن، ئه‌و کاته مافێکى ره‌واى گه‌لى کورد و بزوتنه‌وه ئازادیه‌که‌یه‌تى که به هه‌موو شێوه‌یه‌کى به‌رگرى بکات.
بایک سه‌باره‌ت به ئاگربه‌ست ده‌ڵێت: تا مه‌رجه‌کانى ئۆجه‌لان به‌جێ نه‌هێندرێ و ئاگربه‌ست دوولایه‌نه نه‌بێ، هیچ واتایه‌کى دانوسان نابێ و ئه‌نجامدانى دانوسان هیچ ئه‌نجامێکى نابێ.
بایک حکومه‌تى (AKP)ى به حکومه‌تێکى فاشیستى وه‌سف ده‌کا و وتى:
حکومه‌تى (AKP) ده‌ڵێ "ئه‌رته‌شه‌که‌م به‌هێزه، ده‌رفه‌تى ئابوریمان زۆره، پشتگیرى ده‌ره‌وه‌مان له‌پشته"، به‌ڵام له به‌رامبه‌ر ئه‌وه دۆزێکى ره‌واى گه‌لى کورد هه‌یه، پرسى ئازادى و دیموکراسى هه‌یه، ئه‌گه‌ر گه‌لێک له دژى قڕکردنى که‌لتورى وشیارانه هه‌ڵسوکه‌وت بکات، ئه‌وه ده‌توانێکى به‌رخودانێکى مه‌زن نیشان بدات. ده‌وڵه‌تیش ده‌رفه‌تى مه‌زنى هه‌بێ، هه‌رگیز ناتوانێ چاره‌نووسى ئه‌م تێکۆشانه ده‌ستنیشان بکات، تاکه شتێک که چاره‌نوسى تێکۆشانى گه‌لى کورد ده‌ستنیشان ده‌کات، "به‌رخودانى گه‌لى کورد"ه.
ئه‌ندامى کۆنسه‌ى به‌ڕێوه‌به‌رى (KCK) جه‌میل بایک له دیدارکه‌یدا باسى له (13)مین ساڵرۆژى ده‌رخستنى ئۆجه‌لان له سوریا کرد و وتى: به پیلانگێڕى مێژویى، پێشکه‌وتنه‌کان راناوه‌ستن، به‌ڵکو خێراتر ده‌بن، ساڵانى رابردووش سه‌ڵمێنه‌رى ئه‌م راستییه‌یه. سوربوونى بزوتنه‌وه‌ى ئازادى گه‌لى کورد و گه‌ل، بۆ پوچه‌ڵ‌کردنه‌وه‌ى پیلانگیڕکه کاریگه‌رى خۆى هه‌بووه.
بایک له‌سه‌ر گۆشه‌گیرى ئه‌م دوایه که رێگه به دیدارى یاسایى پارێزه‌ران و بنه‌ماڵه‌که‌ى نادرێت وتى: (AKP) ئاماده‌کارى پیلانگێڕیه‌کى نوێ ده‌کات، هه‌ڵه نییه، ئه‌گه‌ر گۆشه‌گیرکردنى رێبه‌ر ئاپۆ به ده‌ستى (AKP) وه‌ک "دووه‌مین پیلانگیڕى" هه‌ڵسه‌نگێنرێ، (AKP) هه‌وڵ ده‌دات ببێته رۆڵگیڕى پیلانگیڕى دووه‌مین و ئه‌وه‌ى دووه‌میش سه‌رناکه‌وێ. ناوبراو له‌وباره‌وه ئاماژه‌ى به قسه‌یه‌کى مێژویى کرد وتى: له مێژوودا قسه‌یه‌کى ناودار هه‌یه، ده‌ڵێ "ئه‌وانه‌ى کرده‌وه‌کانى به‌راییان تراژیدى بێ، ئه‌وه‌ى دووه‌میشیان کۆمیدى ده‌بێ"، له پیلانگیڕى یه‌که‌میندا ژماره‌یه‌کى زۆر هێز به‌شداریان کرد و مافى و یاساى نێونه‌ته‌وه‌ییان بێ په‌روایانه، پێشێڵ کرد. ئه‌و پیلانگێڕیه تێکشکا، هیزه‌کانى ناو ئه‌و پیلانگێڕیه رووبه‌ڕوى شه‌رمه‌زارى و تاوانه‌کانیان بوونه‌وه، ئیستاش (AKP) رۆڵى سیخوڕى ـ بۆ ئه‌مریکاى ـ له هه‌رێمه‌که‌دا گرتۆته ئه‌ستۆ، ده‌یه‌وێ به پشتگیرى له پیلانگیڕێ دووه‌مین سه‌رکه‌وتن به‌ده‌ست بێنێ.
جه‌میل بایک وتى تا ئه‌و کاته‌ى له به‌رامبه‌ر رێبه‌ر ئاپۆ هه‌ڵوێسته‌کانیان راست نه‌که‌نه‌وه ، نه پرسى کورد چاره‌سه‌ر ده‌بێ، نه تورکیا ئارام و دیموکرات ده‌بێت. توندکردنى گۆشه‌گیرى ده‌بێ بۆ گه‌لى کورد ببێته هۆکارى به‌رزکردنه‌وه‌ى ئاشتى و تیکۆشان، ده‌بێ ناڕه‌زاییه‌کان له دژى ئه‌و پیلانگێڕیه نه‌ک ته‌نیا له رێپیوانى (گه‌ملیک)دا، به‌ڵکو له هه‌موو گۆڕه‌پانه‌کاندا نیشان بدرێ. ده‌بێ گه‌له‌که‌مان له خاوه‌نداریکردن له رێبه‌رایه‌تى خۆى، گه‌مه‌کانى (AKP) تێکبدات و په‌شیمانى بکاته‌وه له‌و هه‌ڵویسته‌ى له‌به‌رامبه‌ر رێبه‌راتیمان نیشانى داوه.
جه‌میل بایک له‌باره‌ى ئۆپه‌راسیۆنه سیاسییه‌کان که ئه‌م ماوه‌یه چڕتر بوونه‌ته‌وه هه‌ڵسه‌نگاندن ده‌کات و ده‌ڵێت: (AKP) به‌و ئۆپه‌راسیۆنانه هه‌وڵده‌دا که هێزى سیاسى گه‌لى کورد تێک بشکێنێ و به‌و پێیه ده‌ستورێکى بنه‌ڕه‌تى به‌پێ دڵى خۆى ئاماده بکات و به هه‌موو که‌سێکى قبوڵ بکات. له‌سه‌ر ئه‌م بابه‌ته ده‌ڵێت: بۆ ئه‌وه‌ى له دژى قڕکردنى سیاسى هه‌ڵوێست نیشان بدرێت، ده‌بێ حسابه‌کانى پشت ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه باش مایه‌ى تێگه‌یشتن بێت.
جه‌میل بایک به‌م شێوه‌یه حسابه‌کان شڕۆڤه ده‌کات: (AKP) بۆ پاکردنه‌وه‌ى ئاسته‌نگییه‌کانى به‌رده‌مى، هێزى وشیار و سیاسییه‌کان ده‌هاوێته زیندانه‌کان، به‌و پێیه ده‌یه‌وى که هێزى سیاسى کورد تێکبشکێنێ. هه‌وڵ ده‌دات ده‌ستورێکى بنه‌ڕه‌تی به پێى به‌رژوه‌ندیه‌کانى خۆى داڕێژێ و به قبوڵکردنى بدات. واته ئامانجى سه‌ره‌کى ئه‌و ئۆپه‌راسیۆنانه پاکتاوکردن و له‌به‌ریه‌ک هه‌ڵوه‌شاندنى هێزى کورد و پێشه‌نگه‌کانیه‌تى. ده‌یانه‌وێ سیستمى قڕکردن به کورد هه‌زم بکه‌ن.
بایک له دژى ئه‌م ئۆپه‌راسیۆنانه ده‌ڵێت: پێویسته له دژى ئۆپه‌راسیۆنه‌کان مه‌یدانى سیاسه‌تى دیموکراتى به‌هێز بکرێ، هه‌ڵوێستى پارتى ئاشتى و دیموکراسى (BDP) له دژى گرتنه‌کان به‌گوێره‌ى پێویست، به‌هێز نیه. هه‌زاران که‌س گیران، به‌ڵام ناڕه‌زاییه‌کان ئاسایین، به‌و پێیه هه‌وڵ ده‌درێ که گرتنه‌کان به کۆمه‌ڵگه هه‌زم بکه‌ن، ده‌بێ کاتێک ئه‌ندامانى پارته سیاسییه‌کان، به‌ڕێوه‌به‌ر و شاره‌دار ده‌گیرێ، قیامه‌ت هه‌ڵسێنن. ده‌بێ په‌رله‌مانتاران قیامه‌ت هه‌ڵسێنن. له کوێ گرتن هه‌بێ، ده‌بێ له‌و ده‌ڤه‌رانه ناڕه‌زایى به‌هێز نیشان بدرێ، ده‌بێ سیاسه‌تمه‌درانى دیموکرات و رێکخراوه‌ى مه‌ده‌نى له دژى ئه‌و گرتنانه راوه‌ستن و ئه‌و هه‌ڵوێسته وه‌ک ئه‌ڕکى سه‌ره‌کى خۆیان ببینن. ئه‌و ده‌سته‌ڵاتداره‌ى که هێنده ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى به‌ڕێوه ده‌بات و هه‌وڵ ده‌دات که ئیرده‌ى گه‌لى کورد بکشێنێ، ئه‌و ده‌سته‌ڵاتداره ناتوانێ باسى "چاره‌سه‌رى دیموکراتیک" بکات، به پێچه‌وانه‌وه ئه‌وه‌ى ده‌یسه‌پێنێ "ته‌سلیمکار"یه.
بایک تۆمه‌تبارکردنى سیاسه‌تمه‌دارانى وه‌ک ئه‌ندامى (KCK) وه‌ک بانگه‌شه‌ى پوچ و بێ‌بنه‌ما ده‌بینێ و له‌م باره‌وه ده‌ڵێت:
تا ئۆپه‌راسیۆنى قڕکردنى سیاسى به‌رده‌وام بێ، کێ ده‌توانێ باسى چارسه‌رى بکات، ئه‌و کوردانه‌ى وه‌ک مرۆڤى ژیر خۆیان نیشان ده‌ده‌ن و ده‌ڵێن سیاسه‌تى (AKP) چارسه‌رى پێیه له ژیر کۆنترۆڵى شه‌ڕى تایبه‌تی ده‌وڵه‌تى تورک دان. هیچ په‌یوه‌ندییه‌کى ئه‌و گیراوانه به (PKK) و (KCK)ه‌وه نییه. گه‌لى کورد خاوه‌ن ئه‌و هێزه‌یه که هه‌موو ئۆپه‌راسیۆنه‌کانى قڕکردنى سیاسى ئاسته‌نگ بکات و تاکه‌رێگاش بۆ رێگرتن له‌و فاشیزمه‌ى (KCK)، "به‌رخودانى گه‌ل"ه.
بایک له‌سه‌ر سیاسه‌تى (AKP) نمونه به هیتله‌ر دێنێته‌وه و ده‌ڵێت: به‌هۆى فاشیزى هیتله‌ره‌وه هه‌موو که‌سێ ده‌گیرا، کاتێ سه‌ره هاته سه‌ر قه‌شه‌یه‌ک، قه‌شه وتى ئیتر که‌س نه‌ماوه خاوه‌ندارى له من بکات، ئێستاش هێرشێکى به‌و ره‌نگه هه‌یه، بۆ ئه‌وه‌ش ده‌بێ له‌به‌رامبه‌ر هه‌موو هێرش و ئۆپه‌راسیۆنێک په‌ره به به‌رخودان و راپه‌رین بدرێ، ته‌نانه‌ت ده‌بێ مۆڵه‌ت نه‌درێ که ئه‌و گرتنانه ئه‌نجام بدرێ. ده‌بێ مۆڵه‌ت نه‌درێت پۆلیس، دۆزگه‌ر، هیزى سیاسى و سه‌ربازى ده‌وڵه‌ت، بکه‌وێته هه‌رێمه‌کانیانه‌وه که بیه‌وێ بیانگرێ، ده‌بێ سیاسه‌تمه‌درانى کورد رۆشنبیر، ژن و لاوان خاوه‌ندارى له ئه‌رکه‌کانیان بکه‌ن و رێگا نه‌ده‌ن ئۆپه‌راسیۆنى گرتن ئه‌نجام بدرێ.
----------------------------------------
کورد زۆلم لی کراو زیندان و سیدارە؟
////////////////////////////////////////////
رهبر آپو:
در سال 1998 در اثر تلفيق همه‌ي اين عواملي كه عليه ما بود، از سوريه خارج شدم. بايستي آشكارا بگويم من نيز كاملاً متوجه بودم كه بايد از سوريه خارج شوم. در يك مقطع زماني، بيش از حد انتظار كشيدم. اما جذابيت ايجاد يك خط‌مشي سياسي با نام كردستان و تمايل به اعتلاي رويكرد دوستانه‌ام تا سطحي استراتژيك، مرا به حالت يك اسير درآورده بود. بايستي اعتراف نمايم كه بالاترين مقام‌هاي سوريه، مخاطره‌آميز بودن اين امر را به‌طور مؤكّد گوشزد نمودند. اما من هنوز هم ناچار بودم كه از اهميت و اغماض‌ناپذيريِ «دوستيِ استراتژيك خلق‌ها» دفاع نمايم. نگرشي كه مرا به‌سوي يونان كشانيد نيز همان بود. اگر امكان ايجاد رابطه با دولت يونان وجود نمي‌داشت، در درجه‌ي دوم، علاقه به پيشبرد روابط دوستانه‌ي ارزشمند با خلق يونان توجه مرا به‌سوي خود معطوف مي‌نمود. داد و ستد با فرهنگ كلاسيك و تاريخ تراژيك‌شان بسيار مهم و به معناي وجوب برآورد‌ن مقتضيات دوستي بود.
يكي ديگر از راه‌هاي برون‌رفت براي من، كوهستان‌هاي كردستان بود. مدت‌ها قبل بود كه[به زبان كُردي] عنوان ديگري داشتم: Dînê çiya - Dînê çolê به معناي مجنون صحرا و كوهستان! اما در مقايسه با اين رهيافت، مدنظر قرار دادن دو عامل موجب مي‌گشت كه گزينه‌ي يادشده از نقطه‌نظر انتخاب، به درجه‌ي دوم موكول گردد. اگر به كوهستان‌هاي ميهن مي‌رفتم، محل سكونتم با همه نوع تسليحات مورد بمباران واقع مي‌گشت؛ اين مسئله خلق و رفقا را دچار آسيب و خسران مي‌نمود، در ارتباطات نيز محدوديت‌هايي ايجاد مي‌كرد و ناگزيرمان مي‌ساخت تنها به شيوه‌ي نظامي به تفكر و تعمق بپردازيم و برخوردمان به‌صورت همه‌جانبه‌اي نظامي مي‌شد. مورد مهم ديگر، فقدان آموزش جوانان ـ‌آن‌هم به شكلي ناباورانه‌ـ و ضرورت حتمي آموزش آنها بود كه مرا از انتخاب اين مسير بازمي‌داشت.
خلاصه اينكه ادعايي حاكي از در تنگنا قرار گرفتن ما و كسب نتيجه از سوي آنها، كه از سوي بسياري از محافل رسمي و غيررسمي تركيه بر زبان رانده مي‌شود، چندان واقعيت ندارد. همچنان‌كه آزمودن همه‌جانبه‌ي سياست فشار بر روي ايران و عراق، به‌جاي اينكه نتيجه‌بخش باشد، سبب شده تا مسئله به‌صورت گره‌كور درآيد و لاينحل گردد. از هم‌اكنون نمي‌توان پي برد كه ارتباط تاكتيكي با ايران و سوريه چه نتايجي را دربر خواهد داشت. مي‌توان گفت به سياستي متوسل شده‌اند كه آبستن موارد و احتملات بسياري است. وقتي دوگانگي بلوك «آمريكاـ اروپاـ اسرائيل» و «ايران‌ـ روسيه‌ـ چين» قطعي گردد، آيا جمهوري تركيه آماده‌ي متحمل‌شدن هرگونه پيامدي خواهد بود؟
درس‌هايي كه از ماجراي سه‌ماهه‌ي آتن‌ـ مسكوـ رم فرا گرفته‌ام، بدون شك ارزش تاريخي دارند. شناختي از بطن مدرنيته‌ي كاپيتاليستي ـ اصطلاح اساسي اين دفاعيات من‌ـ كه با هزار و يك زره و نقاب خويشتن را نهان نموده است، ارتباط مستقيمي با همين ماجرا دارد. اگر اين رويداد نمي‌بود، شايد نه‌تنها نمي‌توانستم اين تحليلات را انجام دهم، بلكه در نگرش «دولت‌ـ ملتِ» مبتني بر ملي‌گرايي ابتدايي سنتي گرفتار مي‌آمدم و يا همانند هزاران نمونه‌ي ديگر(حتي آنها كه تشكيل دولت داده‌اند) به‌عنوان يك جنبش چپ كلاسيك، به سرنوشتم راضي مي‌گشتم. به‌مثابه‌ي يك اصل آگاهي اجتماعي، هيچ‌گاه به‌صورت امري قطعي سخن نمي‌گويم. اما در اين رابطه احساسي قوي دارم كه اگر مرحله‌ي يادشده نمي‌بود، به نيروي چاره‌يابي كنوني دست نمي‌يافتم
در سال 1998 در اثر تلفيق همه‌ي اين عواملي كه عليه ما بود، از سوريه خارج شدم. بايستي آشكارا بگويم من نيز كاملاً متوجه بودم كه بايد از سوريه خارج شوم. در يك مقطع زماني، بيش از حد انتظار كشيدم. اما جذابيت ايجاد يك خط‌مشي سياسي با نام كردستان و تمايل به اعتلاي رويكرد دوستانه‌ام تا سطحي استراتژيك، مرا به حالت يك اسير درآورده بود. بايستي اعتراف نمايم كه بالاترين مقام‌هاي سوريه، مخاطره‌آميز بودن اين امر را به‌طور مؤكّد گوشزد نمودند. اما من هنوز هم ناچار بودم كه از اهميت و اغماض‌ناپذيريِ «دوستيِ استراتژيك خلق‌ها» دفاع نمايم. نگرشي كه مرا به‌سوي يونان كشانيد نيز همان بود. اگر امكان ايجاد رابطه با دولت يونان وجود نمي‌داشت، در درجه‌ي دوم، علاقه به پيشبرد روابط دوستانه‌ي ارزشمند با خلق يونان توجه مرا به‌سوي خود معطوف مي‌نمود. داد و ستد با فرهنگ كلاسيك و تاريخ تراژيك‌شان بسيار مهم و به معناي وجوب برآورد‌ن مقتضيات دوستي بود.
يكي ديگر از راه‌هاي برون‌رفت براي من، كوهستان‌هاي كردستان بود. مدت‌ها قبل بود كه[به زبان كُردي] عنوان ديگري داشتم: Dînê çiya - Dînê çolê به معناي مجنون صحرا و كوهستان! اما در مقايسه با اين رهيافت، مدنظر قرار دادن دو عامل موجب مي‌گشت كه گزينه‌ي يادشده از نقطه‌نظر انتخاب، به درجه‌ي دوم موكول گردد. اگر به كوهستان‌هاي ميهن مي‌رفتم، محل سكونتم با همه نوع تسليحات مورد بمباران واقع مي‌گشت؛ اين مسئله خلق و رفقا را دچار آسيب و خسران مي‌نمود، در ارتباطات نيز محدوديت‌هايي ايجاد مي‌كرد و ناگزيرمان مي‌ساخت تنها به شيوه‌ي نظامي به تفكر و تعمق بپردازيم و برخوردمان به‌صورت همه‌جانبه‌اي نظامي مي‌شد. مورد مهم ديگر، فقدان آموزش جوانان ـ‌آن‌هم به شكلي ناباورانه‌ـ و ضرورت حتمي آموزش آنها بود كه مرا از انتخاب اين مسير بازمي‌داشت.
خلاصه اينكه ادعايي حاكي از در تنگنا قرار گرفتن ما و كسب نتيجه از سوي آنها، كه از سوي بسياري از محافل رسمي و غيررسمي تركيه بر زبان رانده مي‌شود، چندان واقعيت ندارد. همچنان‌كه آزمودن همه‌جانبه‌ي سياست فشار بر روي ايران و عراق، به‌جاي اينكه نتيجه‌بخش باشد، سبب شده تا مسئله به‌صورت گره‌كور درآيد و لاينحل گردد. از هم‌اكنون نمي‌توان پي برد كه ارتباط تاكتيكي با ايران و سوريه چه نتايجي را دربر خواهد داشت. مي‌توان گفت به سياستي متوسل شده‌اند كه آبستن موارد و احتملات بسياري است. وقتي دوگانگي بلوك «آمريكاـ اروپاـ اسرائيل» و «ايران‌ـ روسيه‌ـ چين» قطعي گردد، آيا جمهوري تركيه آماده‌ي متحمل‌شدن هرگونه پيامدي خواهد بود؟
درس‌هايي كه از ماجراي سه‌ماهه‌ي آتن‌ـ مسكوـ رم فرا گرفته‌ام، بدون شك ارزش تاريخي دارند. شناختي از بطن مدرنيته‌ي كاپيتاليستي ـ اصطلاح اساسي اين دفاعيات من‌ـ كه با هزار و يك زره و نقاب خويشتن را نهان نموده است، ارتباط مستقيمي با همين ماجرا دارد. اگر اين رويداد نمي‌بود، شايد نه‌تنها نمي‌توانستم اين تحليلات را انجام دهم، بلكه در نگرش «دولت‌ـ ملتِ» مبتني بر ملي‌گرايي ابتدايي سنتي گرفتار مي‌آمدم و يا همانند هزاران نمونه‌ي ديگر(حتي آنها كه تشكيل دولت داده‌اند) به‌عنوان يك جنبش چپ كلاسيك، به سرنوشتم راضي مي‌گشتم. به‌مثابه‌ي يك اصل آگاهي اجتماعي، هيچ‌گاه به‌صورت امري قطعي سخن نمي‌گويم. اما در اين رابطه احساسي قوي دارم كه اگر مرحله‌ي يادشده نمي‌بود، به نيروي چاره‌يابي كنوني دست نمي‌يافتم
.jpg)
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر